Anlaşmalı boşanma şu şekilde anlaşılmamalı: "Tamam biz anlaştık, evliliğimizi sürdürmek istemiyoruz ve boşandık."

Burada taraflar, boşanmanın birtakım sonuçları üzerinde ve boşanma iradesi üzerinde anlaşıyorlar. Ama bu anlaşma, hakim tarafından onaylanmadığı müddetçe hiçbir şey ifade etmiyor. Dolayısıyla burada da esas itibariyle hakim kararıyla boşanmadan bahsetmek lazım. Tarafların bir anlamda çekişmesiz boşandığını görüyoruz; onun için de uygulamadaki isim, “anlaşmalı boşanma” olarak geçiyor.

Kanunda öngörülen şartları:

• Evlilik birliğinin en azından 1 yıl sürmüş olması aranıyor. Tarafların en azından evliliği sürdürmeye çaba sarf etmiş olmaları, çok acil bir karar vermekten onları men etmek için getirilen bir şart bu.
• Taraflar, tabii ki 1 yıldan önce boşanmak isteyebilir, ama o zaman kanundaki başka sebeplere başvurmaları gerekecektir. Anlaşmalı boşanma dediğimiz yola gitme şansları olmayacak.
• Bunun dışında eşler, birlikte ya da ayrı ayrı mahkemeye başvurarak boşanma isteklerini dile getirebilirler. Taraflardan birinin açtığı boşanma davasını diğerinin kabul etmesi de aynı sonucu doğuracaktır.
• Hakimin tarafları muhakkak bizzat dinlemesi gerekiyor. Bunun için duruşmada asıl olarak tarafların bulunması gerekiyor. Sadece vekillerin bulunması ve vekillerin müvekkil adına konuşma yapmaları yeterli kabul edilmiyor. Hakim, her iki tarafı da dinleyecek ve gerçekten artık bu işin bitmiş olduğuna, ortak hayatın sürdürülemez hale gelmiş olduğuna, tarafların boşanma arzusunun gerçek olduğuna kanaat getirirse ancak bu kararı verebilecek. Eğer bu kanaate ulaşamazsa o zaman davayı reddetmesi gerekli.

Boşanmanın mali sonuçları ve çocukların velayeti:

• Tarafların, boşanmanın mali sonuçları ve varsa ortak çocuklarıyla alakalı birtakım düzenlemeleri, bir anlaşma olarak hakime sunmaları gerekiyor. Bunun muhakkak yazılı bir metin olarak sunulmasına gerek yok; sözlü olarak hakimin önünde söyleyip zapta geçirmeleri de yeterli olur. Fakat önemli olan, boşanmanın mali sonuçlarını ve varsa çocukların velayet, kişisel görüşme gibi hususları tarafların anlaşarak hakime sunmuş olmalarıdır. Hakim, bu anlaşmayı inceleyip, hem tarafların hem çocukların menfaatine olup olmadığını değerlendirir. Uygun bulmadığı noktalar varsa bunların değiştirilmesini ister.
• Eğer taraflar, hakimin istediği şekilde değişiklikler yaparlarsa hakim boşanma kararını vermekle yükümlüdür.
• Ancak taraflar, hakimin söylediği şekilde değişiklik yapmayı kabul etmezlerse o zaman hakim boşanma kararı veremez; davayı reddetmek zorunda kalır. Bu durumda, ya tekrardan, başka bir sebebe dayanarak boşanma davası açabilirler ya yine anlaşmalı boşanma yoluna gidebilirler.
• Bu sefer, hakimin öngördüğü şekildeki bir anlaşmayı onun önüne sunmak durumundalar. Hakim, anlaşmaya uygun bulduğu takdirde mutlka bir şekilde boşanma kararını vermek zorundadır.   

Galatasaray Üniversitesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Dr. Pelin Işıntan