ABD’de kürtaj 40 yıl önce yasallaştı. Üçüncü kez hamile kalan bekar bir kadının Teksas eyaletinin kürtaj yasağına karşı mücadelesi ülkenin en yüksek mahkemesi olan ve kararları tartışmasız uygulamaya konan Supreme Court’a (Yüksek Mahkeme) kadar çıktı.

ABD başkanlarının ömür boyu görev yapmak üzere atadığı 9 yargıç vakayı 2 yıl inceledikten sonra 1973 yılında 7-2 oyla kürtajın yasallaştırılmasına karar verdi. Amerikan tarihine Roe v Wade ismiyle geçen davayla kadınların hamileliği sonlandırma hakkı -bazı kısıtlamalarla da olsa- tanınmış oldu.

Mahkeme kararı verirken Amerikan Anayasası’nın 14. ek maddesindeki tüm vatandaşların haklarının eşit korunması prensibini temel aldı. Yargıçlar karar metninde “bir kadının hamileliğini sonlandırma kararını” da bu koruma prensibine dahil etti. Gerekçeli kararda “Devletin bu haklara saygı gösterirken hem hamile kadının sağlığını, hem de insan hayatı potansiyelini koruma sorumluluğu vardır” dedi.

Yargıçlar bu iki sorumluluğun dengelenmesi için hazırladıkları üç aşamalı formülü şöyle sundu:

1. Hamileliğin ilk üç ayında, kadının kürtaj sırasında ölme olasılığı, doğumda ölme olasılığından daha düşüktür. Bu nedenle bu dönemde kürtaj kararı hamile kadına ve doktoruna bırakılmalıdır. 
2. Hamileliğin ikinci üçüncü ayında eyalet, anne sağlığını ön planda tutarak, eğer isterse, kürtaj prosedürüne sınırlamalar getirebilir.
3. Bebeğin doğması halinde kendi başına ya da doktor yardımıyla hayatta kalabileceği dönemden (viability) itibaren (genellikle 24 ya da 28. haftadan itibaren) eyalet, insan hayatı potansiyelini korumak adına, eğer isterse, kürtajı sınırlayabilir ya da anne için medikal nedenlerle mecburi olan durumlar dışında yasaklayabilir. 

Formül değişti

Supreme Court’un 1973’te aldığı Roe v Wade kararından sonra kürtaj bütün ülkede yasal oldu. Ancak yıllar içinde kürtaja getirilen sınırlamalar artırıldı. 1989’daki bir davayla eyaletlerin, eğer isterlerse, eyalet fonlarının ya da hastanelerinin kürtaj için kullanılmasını yasaklama hakkı tanındı, Roe v Wade’deki üç aşamalı formül değiştirildi. Eyaletlerin kürtaja sınırlama getirmesi için, “Bebeğin doğması halinde hayatta kalabilecek olması” yeterli bulundu. 1992’deki bir davada eyaletlerin kürtaj olmak isteyen kadınlara bekleme süresi, terapi vs. gibi mecburiyetler getirmesine izin verildi.

Gallup’un ABD’de kürtajla ilgili yaptığı son araştırma mayıs ayında yayınlandı. Buna göre; ülkede kadınların karar hakkını savunanların oranı yüzde 41 ile tarihteki en düşük seviyesine düştü. Halkın yüzde 50’si ise ceninin hayat hakkının yasarlarla korunmasını istediğini söyledi.

Her eyalette durum farklı

• Bugün ABD’de 50 eyaletten 40’ında belli bir süreden sonra, anne sağlığı tehlikede olmadığı müddetçe kürtaj yasak. Bu süre genellikle bebeğin tek başına hayatta kalabileceği düşünülen 24 ya da 28. hafta olarak belirleniyor.
• Altı eyalette geçtiğimiz iki yıl içinde 20. haftada sonra “ceninin canı yandığı” gerekçesiyle kürtaj yasaklandı.
• 32 eyalet anne sağlığı tehlikede olmadığı ya da tecavüz/ensest vakası olmadığı müddetçe kürtajın devlet fonlarından karşılanmasına izin vermiyor.
• 19 eyalet kürtajdan önce kısa süreli taripi ya da bilgilendirme seansını şart koşuyor. Bu seanslarda kürtaj ve meme kanseri arasındaki bağlantı, küratjın uzun dönemdeki psikolojik etkelirei ve ceninin acı çektiği yönünde bilgiler veriliyor.
• 26 eyalet kürtaj için başvuran kadınlara 24 saat bekleme süresi verilmesini mecburikılıyor. Bu süre zarfında fikir değiştirme ihtimaleri olduğu savunuluyor.
• 37 eyalet reşit olmayan kadınların kürtaj olması için en az bir ebeveyninin yazılı iznini mecburi kılıyor.