Kolon kanseri riski olduğu halde kolonoskopiden çekindiği için doktora gidemeyenleri sevindirecek bir haberimiz var. Koldan alınan 10 cc kanla kolon kanserinin genetik şifreleri çözülüyor. Alınan kanda yapılan genetik incelemede; kanserli hücreye ait DNA materyalinden, kanserin varlığını gösteren yapı değişiklikleri saptanabiliyor.

Tıbbi Genetik Uzmanı Dr. Yaman Sağlam; kolon kanserlerinin erken tanısında özellikle kolonoskopiden çekinenleri rahatlatacak ve dünyada son bir yıldır uygulanmaya başlanan koldan alınan kanla yapılan genetik test hakkında şu bilgileri verdi:

• Kalın bağırsak (kolon) kanseri diğer adı ile kolorektal kanser (kolon ve rektum kanseri-CRC), kalın bağırsak iç yüzeyini örten tabakayı oluşturan hücrelerden gelişir. Kolorektal kanseri; organlar içerisindeki doku üzerinde bulunan vücut hücrelerinin DNA’sının, kanser hastalığının etkisi ile bozulması ve anormal derecede büyümesi olarak tanımlayabiliriz.

• Yaş ve aile hikayesi en önemli risk faktörüdür. Kalın bağırsak kanseri, herhangi bir yaşta ortaya çıkabilse de hastaların yüzde 90’ından fazlası 40 yaşın üzerinde olan kişilerdir. Bu yaştan sonra risk, her on yılda ikiye katlanır.

• Kalın bağırsak (kolon) kanserinin toplumda görülme sıklığı 10 binde 5 dolayındadır. Erkekte ve kadında eşit oranda görülen kolon kanseri bütün kanserler içinde görülme sıklığı bakımından üçüncü sırada yer alır. Kolorektal kanserler, erkeklerde akciğer ve prostat, kadınlarda ise akciğer ve meme kanserinden sonra en sık görülen kanserlerdir.

ERKEN TANI HAYAT KURTARIR

• Kolorektal kanser sıklığı ürkütücü olmasına karşın hastalıkla ilgili iki noktanın çok iyi bilinmesi gereklidir: Her şeyden önce kalın bağırsak kanseri önlenebilir bir hastalıktır. Ayrıca kalın bağırsak kanseri, erken evrede yakalandığında tam şifa ile tedavi edilmesi mümkün olan bir hastalıktır. Dolayısıyla henüz bulguları olmayan bireylerde bile kanser yönünde bir değişim varsa, sadece kan alınarak yapılacak bir genetik test ile erken tanı ve erken tedavi ile kolon kanserleri önlenebilir.

• Kolon kanserlerinde erken tanı açısından farklı yöntemler mevcuttur. Hastada tarama testi olarak; rektal tuşe, rijit rektosigmoidoskopi, fleksibl fıberoptik sigmoidoskopi, kolonoskopi, çift kontrast kolon incelemeleri, tümör belirleyicileri, dışkıda gizli kan testi kullanılır.

KOLDAN KANLA GENETİK TEST

• En son uygulamaya başlanan test ise koldan kan alınarak yapılan kolon kanserine özel genetik değişimin taranması yöntemidir. Günümüzde en etkili tanı yöntemi kolonoskopi olarak kabul edilmekle beraber, erken tanıda kanser genetiğine ait değişimin taranması, klinik yaklaşımı güçlendirmektedir.

• Kolonoskopi yöntemi, uygulama zorluğu nedeniyle birçok risk altındaki birey tarafından tarama veya takip yöntemi olarak tercih edilmemektedir. Bu durum; erken tanı şansını azaltıp, kanser ilerledikten ve bulgular ortaya çıktıktan sonra müdahale edilebilmesine neden olmaktadır. Oysa yeni uygulanmaya başlanan koldan kan alınarak yapılan kolon kanseri testi, kolonoskopi yaptırmaktan kaçınan hastalar için kurtarıcı bir erken tanı yöntemi oluyor.

KOLONOSKOPİ KORKUSUNA SON

• En önemli avantajı, erken tanıda hassasiyeti yüksek bir test olmasıdır. Ayrıca uygulama kolaylığı ve hasta konforu açısından girişimsel olmaması diğer avantajıdır. Takip gereken hastalarda klinisyenin belirlediği sürelerde, sadece koldan kan vererek uygulanır. Risk faktörü olan herkese kolayca uygulanabilecek bir test olarak kolorektal kanser genetik tarama yapılabilir.

• Kolon kanserinde erken tanı için alternatif bir yöntem olarak, koldan kan alınarak kanser markerlerinin varlığı takip edilebilir. Risk altında olduğu belirlenen bireylerden koldan 10 cc kan alınır ve dolaşıma karışmış olan kanserli hücreye ait DNA materyalinden kanserin varlığını gösteren yapı değişikliği belirlenir. Çalışma 7-10 gün içerisinde sonuçlanır.

TAKİP SÜREKLİ OLMALI

• Çıkan sonuç kişide kanser oluşumunun var olup olmadığı şeklinde yorumlanır. Kanser oluşumu yoksa, birey belirli aralıklarla takip altında devam eder; çünkü daha sonra kanser gelişebilir. Sonuç kanser oluşumunun başladığı yönündeyse, klinik takip gerekir ve endoskopik yöntemler (rektosigmoidoskopi/kolonoskopi) ile tümörün olduğu bölge belirlenir ve cerrahi uygulama değerlendirilir. 

DÜNYADA BİR YILDIR UYGULANAN SON TEKNOLOJİK YÖNTEM

• Genetik test yapılarak elde edilen sonuçlar çok hassas çalışmalarla elde edildiğinden güvenilirdir. Test, Amerika ve Avrupa’da son bir yıldır uygulanmakta olan en son teknolojik yöntemdir. Amerika’da yapılan bir çalışmada 2011 yılında altı ayda yaklaşık 30 bin risk altındaki bireye genetik tarama uygulanmıştır. Kolonoskopi gibi girişimsel (invaziv) bir yöntemin bu kadar bireye tarama yöntemi olarak kullanılması mümkün değildir.

KİMLER GENETİK RİSK ALTINDA?

* Ailede (birinci ve ikinci derecede akrabalar) kalın bağırsak kanseri hikayesi

* Ailede (birinci ve ikinci derecede akrabalar) kalın bağırsakta polip hikayesi

* Hastada kalın bağırsak poliplerinin olması

* Hastanın daha önce kalın bağırsak kanseri nedeniyle ameliyat olmuş olması

* Ülseratif Kolit (iltihabi bağırsak hastalığı)

* Diğer organların özellikle meme ve uterus (rahim) kanseri hikayesi 

KOLON KANSERİNDE RİSK FAKTÖRLERİ

* Coğrafya: Hastalığın dünyadaki dağılımı bölgeler arasında farklılıklar gösterir. Kuzey Amerika ve Yeni Zelanda’da sıkken, Afrika ve Orta Amerika’da daha az görülür.

* Yaş: Kolorektal kanser görülme sıklığı 40 yaşından itibaren artar. ABD‘de yapılan bir taramada; 40 yaş altındaki hastalarda kolorektal kanser görülme oranı yüzde 0.05-0.06 iken aynı oran 40-60 yaş arası on kat artarak yüzde 0.6-0.8 ve 60-80 yaş arasında yaklaşık yüz kat artarak yüzde 3-4 olarak bulunmuştur.

* Aile hikayesi ve genetik: Ailede kolorektal kanser bulunması bir diğer risk faktörüdür. Birinci derece bir akrabada kolorektal kanser bulunmasıyla risk 1.7 kat artarken, ikiden fazla kolorektal kanser bulunduğunda risk 2.7 kat ve 45 yaş altı akrabalarda kolorektal kanser varlığında 5.3 kat artar.

* Şişmanlık: Yağdan zengin ve posalı yiyeceklerden fakir beslenme bilinen risk faktörleridir.