Benim bir iddiam var; İstanbul’un Anadolu yakasında oturan nüfusun neredeyse yarısı Zeynep-Kamil Hastanesi’nde doğmuştur diyorum. Söz konusu Kadın-Doğum olunca, biz de İstanbul’un bu en köklü hastanelerinden biri olan Zeynep-Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin yolunu tuttuk. Başhekim Yardımcısı Doç. Dr. Arif Aktuğ Ertekin ile görüştük, doktorumuz bize anne adaylarının bilmesi gereken her şeyi anlattı.
· Hamilelik öncesi anne-baba adaylarının alması gereken belli vitaminler var mı?
Hamilelik öncesi gebelere alınması önerilen en önemli madde folik asittir. Gebelik planlayan aileler gebelikten önceki 3 aylık süreden itibaren ve gebelik gerçekleştikten sonraki ilk 6 haftalık süre içinde günde 400 mikro gram folik asit almalıdırlar. Bu maddeyi yeterli miktarda alan ve kanında yeterli seviyelerde bulunan kişilerin bebeklerinde nöral tüp defekti denilen, kafatası ve omurilik sakatlıkları riskinde artma olması beklenmez ve bu tip sakatlıklara karşı koruyucu etkisi vardır. Bunların dışında gebelik planlayan kişilerin düzenli ve dengeli beslenme alışkanlıkları oluşturmalarında büyük yarar bulunur. Düzenli ve dengeli derken her gün alınan sebze, meyve, et, süt ve bu gıdalardan elde elden protein, karbonhidrat, vitamin, mineral ve benzeri maddeler kastedilmektedir. Bu tür gıda ve maddelerin alımı, fetal sakatlık riskini de azaltmaktadır. Sigara, alkol, uyuşturucu maddelerin tüketilmesinden kaçınmak da büyük önem taşımaktadır.
· Hamilelik sırasında spor tavsiye ediliyor, bunun belli bir sınırı var mı? Bir anne adayının belli haftalarda yapacağı en fazla egzersiz nasıl olmalı?
Gebelikte sorun olmadığı sürece spor yapmakta özel bir kısıtlama yoktur. Kişi gebe kalmadan önce yaptığı sporları gebelikte de sürdürebilir. Ancak düşük ve erken doğum tehdidi, kanama, enfeksiyon gibi durumlarda veya doktorun özellikle yapılmasını istemediği spor veya aşırı aktivitelerden kaçınmak gerekir. Tenis gibi ani hareket ve refleks gerektiren, uzun süreli spor aktiviteleri de uygun değildir. Spor süresi, ağrı ve zorlanma olmamak kaydıyla gebelik öncesi sürelerdeki ölçülerde yapılabilir, ancak yorgunluk ve ağrı hissi olduğunda veya olacağı hissedildiğinde aktivite sonlandırılmalıdır. Maraton koşuları, dalmak, yüksek atlama, at binme, judo, karate, güreş, boks, tenis gibi sporlardan kaçınmakta yarar vardır. Yürüyüş, yüzme, düşük tempolu jogging veya bisiklet binme (üç tekerlekli bisiklet veya sabit bisiklette pedal çevirme), yoga, kültür fizik hareketleri önerilebilecek sporların başında gelir. Rahatsızlık ve gebelikle ilgili sorun olmadığı sürece bu sporlar gebeliğin her döneminde ortalama 15-60 dakikalık sürelerde yapılabilir. Spor kasların güçlenme ve gevşemesine, kilo alımının dengeli olmasına yardımcıdır, moral destek yanında bebeğe oksijen gidişine de olumlu etki yapar.
· Hamilelikte kaç aya kadar hangi testler yapılıyor?
Gebelikte yapılan veya yapılması önerilen testleri şu şekilde sıralayabiliriz;
İlk başvuruda ultrasonografi ile klinik gebelik olarak tanımlanan rahim içinde gebelik kesesinin varlığı teyit edilmelidir. Takiben kan grubu, tam kan, tam idrar, açlık kan şekeri, karaciğer, böbrek, tiroid fonksiyon testleri, sarılık taşıyıcılığı, risk grubundakilere toksoplazma, rubella testleri yapılır. On bir-on dört hafta arasında sakatlık riski açısından erken tarama testi, bu dönemi kaçıranlara 15-20 hafta arasında üçlü tarama testi, 21-23 hafta arasında ikinci düzey ve fetal ekokardiografi taraması, 24-28 hafta arasında 50 gram şeker tarama testi, 28-32 haftalar arasında fetal gelişim için kontrol ultrasonografi (ve Doppler analizi) tetkikleri, ayda bir tam kan ve idrar tetkiki yapılır. Düzenli ve dengeli beslenen, analizlerinde sorun olmayanlarda aylık kan, idrar tetkikine gerek olmadığı da ifade edilmektedir. Kan uyuşmazlığı olanlarda ilk başlangıçta kan uyuşmazlığı testi (indirect coombs-IDC) yapılır, sonrasında 28. gebelik haftasında tekrarlanır, negatif olanlara kan uyuşmazlığı iğnesi (Rh immunglobulin) önerilir, yapılması şart değildir. Yapılmayanlarda aylık IDC testine devam edilir, bebek doğduğunda bebeğin kan grubuna göre gerekirse kan uyuşmazlığı iğnesi yapılır. Birçok kurumda 35. haftadan itibaren fetal iyilik durumunun belirlenmesine yönelik haftalık ultrasonografi ile amniotik sıvı (AS) ölçümü ve nonstress test (NST) yapılmaktadır. Gün aşımı gebelik denilen bebeğin beklenen doğum tarihi gelip doğmadığı durumlarda AS ve NST 2-3 günlük aralarla yapılmaktadır. Bu testlerin yeterli bilgi veremediği durumlarda fetal biyofizik profil skorlama denilen bebeğin vücut ve solunum hareketleri, tonusuna da bakılarak bebeğin durumu hakkında bilgi sahibi olunur. Gerek görülen gebelerde kontraksiyon stres test denilen rahimde kasılmalar oluştuğunda bebeğin kalp atışlarında bozulma olup olmadığının değerlendirildiği test yapılır.
· Amnio-sentez testi tam olarak neyi araştırıyor? Anne adayları bu teste endişeli yaklaşıyorlar, bebek için riski ne kadar?
Amniosentez (AS), kordosentez veya fetal kan örneklemesi (KS, FKÖ), korion villus örnekleme (KVÖ) ve preimplantasyon genetik tanı (PGT) çoğunlukla bebekte genetik bozuklukları incelemeye yönelik testlerdir. PGT sakatlık riskinin yüksek olduğu durumlarda tüp bebek tedavisi yapılanlarda embryo (cenin) oluştuktan sonra rahim içine yerleştirilmeden önce yapılır, sağlıklı embriyoyu seçmek amaçlanır, anne-bebek için riski yoktur. KVÖ 10-12 gebelik haftasından sonra yapılır, yüzde 2-3 düşük riski vardır. AS 15-20 hafta arasında, tercihan 17. haftada yapılır, yüzde 0.06-1 düşük riski vardır. KS-FKÖ genellikle 21. gebelik haftasından sonra yapılır, fetal kayıp riski yüzde 1.4’tür.
Röportaj: H.Handan Arıkan