Bundan 12 yıl önce. Kişisel tarihimde değişen zamanlar. O güne kadar kız-erkek demeden herkesle çok rahat iletişim kurabilen bir insanken neredeyse “birdenbire” kilitleniyorum. Evet, büyüdüğümün farkındayım. Yaşıtlarım da büyüyor. Kovalamacaların, zıpırlıkların, rahatça edilen çocukça sohbetlerin yerini kaçamak bakışlar, imalı muhabbetler alıyor. Ama sanırım benim için en fark edileni iletişim zorluğuydu. Ben bunu ilk yaşadığımda 14-15 yaşlarındaydım. Birazdan okuyacağınız nedenlerden ötürü gittikçe öne çekilen ergenlik döneminden ötürü şimdiki çocuklar ya da gençler bu ve ergenliğe has diğer hisleri belki de benim yaşadığımdan birkaç sene önce yaşamaya başlıyorlar. Kimbilir değişen hayat şartları çocukluğumuzdan götürüyor belki de. İşte bu değişen şartlara da biraz değinerek ama çocukluğu yeterince yaşayamamakla ilgili duygusal bir muhabbete girmeden ergenlik dönemine erken giren çocuklar ve bu durumla karşılaşan ailenin nasıl bir tutum izlemesi gerektiğine dair sorularımı Çocuk ve Ergen Psikiyatrı Neslim Güvendeğer Doksat’a soruyorum.
Ergenliğe erken giren çocuklarda ne gibi belirtiler görülüyor? Aile bunu nasıl tespit edebiliyor?
Erkek çocukları normalde 14-15, kız çocuklarıysa ortalama olarak 12-13 yaşlarında ergenliğe giriyor. Son dönmelerde nesil biraz hızlı büyüyor ve olgunlaşıyor; çocuklar çok daha erken yaşlarda ergenlik dönemine girmeye başladılar. Kızlarda 9-10; erkeklerde 11-12 yaşlarına çekiliyor. Hâl böyle olunca, görüntü olarak çocuk gibi; ama ruhsal olarak olgunlaşmaya başlıyor. Örneğin; normalde mülayim olan çocuk birdenbire aksileşiyor. Fikir çatışmaları yaşanmaya başlıyor. Derse olan ilgi belli bir seviyede tutturulurken bu dönemde problem yaşanıyor: okula gitmek ve ders dinlemek istememe gibi. Karşı cins arkadaşlıklarda sorunlar ortaya çıkıyor. O yaşlarda kız çocuklar kızlarla, erkek çocuklar erkeklerle oynarlar; anlaşamazlar, kavga ederler. Ergenlik dönemiyle birlikte karşı cinse değişen bir ilgi başlar. Ergenlik yaşı ön döneme çekildiğinde bunda tamamen bir karmaşa oluyor ve karşı cins arkadaşını seviyor mu kızıyor mu, birdenbire ciddi bir uyuşmazlık başlıyor. Hem hayranlık hem de aynı cinstenmişçesine çatışmalar, kavgalar bir kaos içerisinde sürüp gidiyor ve okuldan bu anlamda şikayet gelebiliyor. Uyku düzeni değişebiliyor. Kız çocuklar sağlıksız diyetler yapabiliyorlar.
Yani aslında bu günümüzün bir tespiti mi? Genel anlamda ergenlik yaşı aşağı mı çekilmiş oldu?
Genel anlamda evet, günümüzde bu biraz çekildi çünkü etrafınıza bakarsanız göreceksiniz; insanların boyları uzadı bir kere 20-30 sene öncesine göre. Çok hormonlu besinler yeniyor artı evrim ilerledikçe insanlar da değişik bir adaptasyon geliştirdiler.
Peki bunda çevresel faktörler veya teknolojik ilerleme de pay sahibi mi?
Evet, ona gelecektim: Çocuklar ruhsal açıdan da erken olgunlaşıyorlar çünkü çok küçük yaştan itibaren çok ciddi bir uyaran bombardımanındalar. Medyanın etkisi mesela; kendilerini bildiklerinden beri çok kanallı televizyonlara bakıyorlar. Çok değişik müzikler dinliyorlar; çok geniş bir sosyal uyaran bombardımanı altındalar. Aileden çocuğa büyük bir ilgi var; çocuğa endeksli bir yaşama düzeni oluştu. Tüm bunların ortak etkisi; çocuklar erken boy atıyorlar, erken gelişiyorlar, ruhsal olarak da erken olgunlaşıyorlar. Küçük yaştan itibaren pekçok bilgiye vakıf oluyoruz.
Çocukların ergenlik dönemine erken girmeleri sorun olarak mı görülmeli? Aileler, böyle bir durumla karşılaştığında ne yapmalılar?
Sağlıklı bir fiziksel gelişim olması durumunda ergenlik dönemine az önce belirttiğim kapsamda erken girenler ciddi bir uyum sorunu yaşıyorlar. Fiziksel bir hastalık yok; sadece hızlı büyüyor, erken olgunlaşıyor. Her ne kadar ciddi bir uyaran bombardımanına maruz kalıyor, birtakım şeyleri öğreniyor desem de ruhsal olgunlaşma edinilen bilginin gerisinde kalıyor. O zaman uyum sağlama dönemi iyice tökezliyor. Ergenlik dönemi gerek çocuklar gerek eğitimciler ve aileler için fırtınalı bir dönemdir, erken yaşta olunca herkes şaşkına dönüyor ve bu sefer daha zorlu geçtiği bir gerçek.
Ailelerin tutumu ne olmalı peki? Çocuğa nasıl yardımcı olabilirler?
Ergenliğin erken yaşa çekilme ihtimaline veya ön ergenlik dönemine karşı daima uyanık olmaları gerekiyor. Aileler de zor idrak ediyorlar. Çocuk gözüyle baktığı kişi birdenbire serpiliyor, boyu uzuyor. Zihni çok gelişiyor, ruhu çocuk kalıyor ve çatışmalar yaşıyorlar. Bu değişikliklerde anne-baba sanki “Otoritem çiğneniyor, sözüm dinlenmiyor, yetersiz mi kalıyorum?” şaşkınlığıyla beraber bir öfkeye giriyor. Çocuklara sert çıkışma, onlarla inatlaşma, onlara ters düşme gibi büyük polemiklere girerlerse anne-baba, çocuk ve genç ruh sağlığı açısından çok olumsuz sonuçlara yol açıyor. Bizler açıkçası her yaştan çocuklarda psikiyatristi tavsiye ediyoruz. Sadece ciddi bir sorun yaşandığında gitmesin ailelerimiz. Bu önemli dönüm noktalarında, ruhsal geçiş dönemlerinde sağlıklı ruh sağlığı takibi de var bizde. Bu açıdan çocuk ve ergen psikiyatrlarına başvurabilirler. Profesyonel destek alabilirler. Eğer işin içinden çıkamazlarsa bunu mutlaka yapsınlar diye tavsiye ediyorum.
Röportaj: Itır Yıldız