"Aldım bozuk çıktı!", " Garantisi dolmadan bozuldu!", "Satan firma gitmiş!"...

Yarın size de olabilir! Tüketici olarak haklarınızı bilin...

***

Tüketicinin ekonomik çıkarlarının korunması ve geliştirilmesi, yasanın ve tüketicinin korunmasına ilişkin uluslararası anlaşmaların birincil amaçlarındandır. Ayrı bir ilke olarak sayılmış olmasının nedeni, tüketicinin sağlık ve güvenliğinin korunmasına ilişkin ilkeden ayrı olarak tüketicinin parasal çıkarlarının korunmasını da irdelemektir. Bu ilke birçok yazıda “mal ve hizmetleri serbestçe seçme hakkı” olarak da geçmektedir.

Tüketicinin serbestçe seçim yapabilmesi için piyasada çok ve çeşitli mal ve hizmet bulunmalıdır. Bu nedenle etkili ve sıkı uygulanan rekabet kurallarına gerek vardır. Piyasada tekel veya hakim durum oluşturmanın önlenmesine ilişkin her maddenin bir anlamda tüketicinin korunmasına da hizmet ettiği söylenebilir. Çünkü serbest piyasanın oluşumunun engellendiği durumda tüketici aleyhine ürünün kalitesi düşük tutulabilecek ya da piyasada mal ve hizmetler normalde olması gerekenin çok üzerinde fiyatlara satılabilecektir

F. Tüketicinin Zararlarının Giderilmesi Hakkı:
Tüketicinin zararlarının giderilmesi hakkını, tüketicinin ekonomik çıkarlarının koruması hakkı ile birlikte inceleyenler vardır. Bu hakkın içeriğini hakları zarar gören kişinin bu zararının nasıl giderileceğine ilişkin düzenlemeler oluşturur. Ancak tüketicinin ekonomik çıkarlarının korunması önleyici düzenlemeleri de kapsadığından tüketicinin zararlarının giderilmesi hakkından daha geniş bir haktır. Ayrıca tüketicinin çoğunlukla ekonomik çıkarları zarar görmekte ise de yalnızca ekonomik çıkarları değil diğer hakları da zarar görebilmektedir. Tüketicinin zararlarının giderilmesi hakkı ekonomik olmayan zararların karşılanmasında kullanılacak kuralları da içerdiğinden iki hakkın birlikte incelenmesi uygun bir görüş olarak değerlendirilemez.

Bu hakkın içeriğini dolduran maddeler yasada mevcuttur. Örneğin yasanın ayıplı mallara ilişkin 4. maddesinde tüketicinin “...bedel iadesini de içeren sözleşmeden dönme, malın ayıpsız misliyle değiştirilmesi veya ayıp oranında bedel indirimi ya da ücretsiz onarım isteme haklarına sahip...” olduğu belirtilmiştir. Buna paralel bir düzenleme de yasanın 4/A maddesinde ayıplı hizmetler için yapılmıştır. Bu seçimlik haklar dışında tüketicinin bunlarla karşılanamayan ölüm, yaralanma veya mallarının zarar görmesi gibi bir maddi zararı mevcut ise tüketicinin tazmin edilmesini isteme hakkının olduğu maddede düzenlenmiştir.

Tüketicilerin zararlarının giderilmesi için ülkemizde iki başvuru yeri bulunmaktadır: Tüketici Sorunları Hakem Heyetleri ve Tüketici Mahkemeleri. Birleşmiş Milletler Evrensel Tüketici Hakları Beyannamesi’nin 28. maddesinde başvuru yerlerinin sahip olması gereken özelliklere değinilmiştir. Buna göre bu yerler “... süratli, adil, ucuz ve ulaşılabilir...” olmalıdır. Bununla da yetinmeyerek ucuzluk konusundaki kriteri de belirlemiş ve “...özellikle düşük gelirli tüketicilerin gereksinimleri göz önünde bulundurulmalıdır.” demiştir.

SONUÇ:
Anayasa’da yapılan değişiklikle uluslararası sözleşmelerin yasalar üzerinde olduğunun kesinleştiği bir ortamda Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun da Birleşmiş Milletler Evrensel Tüketici Hakları Beyannamesi ile birlikte değerlendirilmelidir. Ancak bu yöntemle doğru sonuçlara ulaşılabilir.

Zarar oluştuktan sonra eski haline getirmeye çalışmanın zararın oluşmasının önüne geçilmesinden çok daha pahalı olduğu göz önünde bulundurulursa Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun önleyici ve katılımcı düzenlemeler getiren maddelerinin çağdaş ve amaca daha elverişli olduğu açıktır.

AV. Özgür Kayacık
Türk Hukuk Sitesi