Doğuştan kalp hastalığı kalpte doğum sırasında bulunan yapısal bir bozukluktur ve genellikle hamileliğin erken evrelerinde organların gelişmeye başladığı dönemde oluşur. Doğuştan kalp hastalıkları, kulakçıklar veya karıncıklar arasındaki küçük/büyük deliklikler veya kapaklardaki hafif/ağır darlıklar şeklinde olabileceği gibi, kulakçık veya karıncıklardan bir veya birden fazlasının olmaması gibi çok ağır bozukluklar şeklinde de olabilir.

Çocuklardaki bütün kalp hastalıkları doğuştan mıdır?

Çocuklardaki kalp hastalıklarının çoğunluğu doğuştandır ve bunlar genellikle doğumdan sonra erken dönemde tanı alır. Duktus arteriozus açıklığı ( PDA ), atriyal septal defekt ( ASD ), ve ventriküler septal defekt ( VSD ) bunlardan bazılarıdır. PDA aort ile pulmoner arter arasındaki açıklıktır. PDA katater yöntemi ile veya cerrahi olarak kapatılabilir. ASD kulakçıklar arasında, VSD ise karıncıklar arasında yer alan deliklerdir. Küçük deliklerin klinik olarak izlenimi, geniş deliklerin ise kapatılması gerekir. Bunlardan uygun olanları ameliyata gerek kalmadan katater yöntemi ile diğerleri ise cerrahi olarak kapatılır.

Kimlerin doğuştan kalp hastalığı olan çocuk doğurma riski vardır ?

Bütün anne ve babaların doğuştan kalp hastalıklı çocuğu doğabilir. Çoğunluğu hafif olmak üzere 1000 doğumdan sekiz çocukta doğuştan kalp hastalığı görülür. Anne baba veya aile bireylerinden birinde doğuştan kalp hastalığı varsa doğacak bebeğin hasta doğma olasılığı daha yüksek olabilir.

Anne karnındaki bebeğin doğuştan kalp hastalığı tanısı

Hamilelik sırasında yapılan tetkikler ile (fetal ekokardiyografi) bebekte doğuştan kalp hastalığı veya ritm bozukluğu olup olmadığı anlaşılabilir. Annede veya ailenin diğer bireylerinde doğuştan kalp hastalığı bulunması, annenin hamilelikte kızamıkçık gibi bazı enfeksiyonları geçirmesi, şeker hastalığının bulunması veya bazı ilaçları kullanmış olması ve kadın hastalıkları ve doğum hekimlerinin önerdiği durumlarda anne karnındaki bebeğin kalp hastalığı yönünden etkilenip etkilenmediği gebeliğin 18. haftasından itibaren fetal ekokardiyografi ile araştırılmalıdır.

Bebeğin doğuştan kalp hastalığı nasıl farkedilir?

Ağır kalp hastalıklı bebekler ilk birkaç ay içinde belirti verirler. Bebeklerde doğuştan morluk, beslenme güçlüğü,hızlı soluk alıp verme veya kilo alamama gibi sorunlar bulunabilir ve muayene sırasında üfürüm duyulabilir. Hafif bozukluklar genellikle belirti vermezler ve diğer nedenlerden dolayı doktora başvurulduğunda üfürüm duyularak tanı alırlar. ASD gibi bazı delikler erişkin yaşına kadar fark edilmeden de gizli kalabilirler.

Doğuştan kalp hastalığı bulunan çocukların yaşantısı nasıl olur?

Çocukların çoğu erişkin döneme kadar yaşarlar. Egzersiz kapasitelerinde kısıtlılık olabilmekle birlikte, çoğunluğunda normal veya normale yakın bir yaşam kalitesi vardır.Ağır hastalığı olanlarda egzersiz kapasitesinde azalma daha belirgindir. Bazı hastalıklarda büyüme geriliği ve öğrenmede güçlük olabilir.

Doğuştan kalp hastalıkları nasıl oluşur?

Doğuştan kalp hastalıklarının çoğunluğunda neden bilinmemektedir. Kalıtsal olduğu varsayılmakla birlikte çok az gen ile ilişki saptanabilmiştir. Aynı ailede birden fazla çocukta doğuştan kalp hastalığı görülebilir. Mongolizm gibi bazı durumlarda kalp ile birlikte birden fazla organ etkilenebilir. Seyrek olarak hamilelikte ilaç kullanımı veya geçirilen infeksiyonlar doğuştan kalp hastalıklarına neden olabilir. Örneğin anne hamilelik sırasında kızamıkçık geçirirse bebeğin kalbi etkilenip yapısal kalp hastalığı oluşabilir. Bazı ilaçlar alkol ve uyuşturucular da doğuştan kalp hastalıklı bebek doğma olasılığını arttırırlar. Hamile besleyici diyet almalı, sigara ve alkol kullanmamalı, doktor önerisi dışında ilaç almamalıdır. Hastalık gelişiminde ailelerin kendilerini suçlu hissetmemeleri gerekir.

Doğuştan kalp hastalıklı çocukların izlemi

Bütün çocuklarda olduğu gibi doğuştan kalp hastalıkları olan çocuklarda da genel tıbbi önlemlere uyulması çok önemlidir. Doğuştan kalp hastalığı olan çocuklar, çocukluk çağı hastalıklarını kalp hastalığı bulunmayan çocuklar gibi genellikle sorunsuz geçirirler. Kalbin infeksiyondan (infektif endokardit) koruması için özel koşullarda antibiyotik önerilir.

Doğuştan kalp hastalıklı çocuklara tüm çocuklarda olduğu gibi yaşına uygun aşıların yapılması gerekir. Buna ek olarak, grip aşısı gibi bazı aşılar da yapılabilir.

Kalp hastalıklı çocukların iyi durumda olduğunun belirlenmesi için düzenli aralıklarla izlenmesi gerekir. Genel olarak, ilk tanı aldığı dönemde ve ameliyat sonrası daha sık, izleyen yıllarda daha seyrek aralıklarla kontrolleri istenir.

Çocuğa hastalığına bağlı olarak, düzenli aralıklarla aşağıdaki tetkiklerin yapılması istenebilir:

Kan tahlilleri
Göğüs filmi
Elektrokardiyogram
Yirmi dört saatlik elektrokardiyografi ( Holter )
Ekokardiyografi
Egzersiz testi
Kalp kateterizasyonu
Elektrofizyolojik çalışma

İnfektif endokarditten korunma

İnfektif endokardit; kana bulaşan bakterilerin kalbin içini döşeyen zarlar, kalp kapakçıkları ve büyük damarlara yerleşmesi ile oluşan infeksiyondur. İnfektif endokardit seyrek bir infeksiyon olmasına karşın, kalp hastalığı bulunan çocuklar bu infeksiyon için yüksek risk taşırlar. Kana karışan bakterilerin çoğu ağız yoluyla alındığından bu çocuklarda ağız temizliği ve diş bakımı önem taşımaktadır.

Ameliyat edilmemiş kalp hastalığı bulunan çocukların çoğuna ve ameliyat edilmiş çocukların bir kısmına infektif endokardit gelişiminin engellenmesi için antibiyotik verilmesi gerekir.

Çocuğun aşağıda belirtilen girişimler sırasında koruyucu antibiyotik kullanması gerekir.

Bademcik ve geniz eti ameliyatı
Karın, idrar yolları ve üreme organ ameliyatları
Kanama oluşturulabilecek diş girişimleri, diş çekimleri.

İnfektif endokardit korunmada ailelere verilecek infektif endokardit kitapçığı içinde önerilen antibiyotik dozu ve uygulama zamanı ile ilgili ayrıntılı bilgiler bulunur. Kullanılacak ilaç ve dozu çocuğun kilosu ve kalp hastalığına göre farklılıklar gösterir.

Aktivitede sınırlama

Doğuştan kalp hastalığı bulunan çocukların çoğunluğunda günlük aktivitelerinde kısıtlama gerekmez; çocuğun yaşamının renklenmesi ve kalbin performansının iyileştirilmesi için fiziksel aktivite önerilir. Önerilen aktiviteler arasında yüzme, bisiklete binme, koşma, ip atlama sayılabilir. Az sayıdaki kalp hastalığında yarışma gibi aşırı efor gerektiren aktiviteler sınırlandırılır.

Doğurganlık çağındaki kadınlar

Doğuştan kalp hastalığı bulunan kadınların çocuk sahibi olmak istediklerinde üç önemli sorun vardır: “Hamilelik için kalp yeterince güçlü mü? Doğum kontrolü için hangi yöntem kullanılmalı? Doğacak çocukta kalp sorunu olabilir mi?”

Ameliyat edilmiş ve önemli kalp hastalığı bulunmayan kadınların çoğunluğunda hamilelik dönemi normal geçer ve doğumda sorun olmaz. Morarmaya yol açan doğuştan kalp hastalığı ve ağır kalp anomalisi bulunan bazı kadınlarda ise hamilelik ve doğum tehlikeli olabileceğinden hamilelikten korunmaları gerekir.

Doğum kontrolü konusunda her hasta farklılık gösterir. Bazılarında doğum kontrol haplarından sakınılıp, diğer doğum kontrol yöntemlerinin kullanılması gerekebilir.

Prof. Dr. Aygün Dindar