Anne karnında gelişirken yüzümüz üç ana parçadan oluşur. Gebeliğin 7-8. haftalarında bu üç parçanın birleşmesi ile dudaklar, burun ve orta yüz meydana gelir. Bu birleşmenin herhangi bir safhada durması ile  dudak yarığı, damak yarığı, tek veya çift taraflı olarak ortaya çıkar. Birleşmeyi durduran nedenler arasında radyasyon, bazı ilaçlar, genetik nedenler vb sayılabilir. Bu çocukların diğer gelişimleri normaldir, bazen eşlik eden diğer anomaliler de olabilir. 

Dudak yarığının ameliyat zamanlaması genellikle  üç ay çevresindedir. Bu aylarda çocuk en iyi ameliyat şartlarına kavuşur. Kilo, kan değerleri gibi kriterlerle çocuğun anesteziye en uygun olduğu zamandır. Ameliyat sonrasında çocuk ağızdan beslenir. Genellikle bu travmayı bir haftada atlatır. İkinci ameliyat damak yarığıdır. Bunun zamanlaması çocuğun konuşmaya henüz başlamadığı bir yaş civarındadır. Gerekli görülüyorsa bir buçuk yaşa kadar ertelenebilir. Bu ameliyattan sonra çocuklar serum ve ağızdan berrak sıvılar (su, çay, meyve suyu) verilerek beslenir. Uygun görüldüğünde süt ve çorbalara, daha sonra yumuşak gıdalara geçilir.

Çocuk okula gitmeden önce yapılması gereken bir ameliyat da “kolumella uzatılması” denilen, burunla dudak arasındaki kısmın uzatılma işlemidir. Özellikle iki taraflı yarıklarda bu kısım hiç oluşmaz veya tek taraflı yarıklarda burun kanatları asimetrik olur. Bu nedenle burun delikleri eşitlenerek ortadaki kolumella oluşturulur. Unutulmamalıdır ki zaman faktörüyle, yani büyüme ile oranlar değişerek yeni eşitsizlikler ortaya çıkabilir. Bunun nedeni yarık tarafın büyümesinin diğer yüz bölümlerine göre geri kalmasıdır. Ayrıca bu çocuklarda diş dizilimi ile ilgili sorunlar ortodontistler tarafından takip edilerek düzeltilir. 12 yaş civarında köpek dişlerinin çıkması sırasında diş hekimlerine konsülte edilerek  yarık bölgesine kemik grefti yerleştirilmesi gerekliliği oluşabilir. Son olarak da 17-18 yaşlarında estetik burun ameliyatı ile tedavi  sonlandırılır.

Yukarıda sayılan ameliyatlar tam dudak damak yarığı olan hastalar için gereklidir. Sadece damak veya sadece dudak yarığı olan hastalardaki takvim daha farklı olabilir.Daha az sayıda ameliyatla normale döndürmek mümkündür. Konuşma terapisi, diş tedavisi gibi konular hastanın sağlığına dönmesi için gerekli diğer tedavilerdir ve mutlaka önemsenmelidir. Damak yarıklı hastaların kulakta problemleri olabilir. Damak kapatılmasından önce mutlaka bir kulak-burun-boğaz muayenesi yapılmalıdır. Gerekiyorsa aynı ameliyat sırasında çocuğun kulağına tüp takılabilir. Aksi takdirde duyma sorunları kalıcı olabilir.

Dudak damak yarıklı çocuklarda yarığın yeri ve şekline göre yüzde gelişme geriliği olabilir. Bu yapısal bir sorundur. Çenelerde ileri – geri ilerletmeler, kemiğe yapılan müdahaleler, orta yüz şekillendirilmesi gibi ameliyatlar da mümkündür.

Sonuç olarak denilebilir ki; yaşamı tehdit etmeyen bu durumun düzeltilmesi mümkündür. Ailelerin umutsuzluğa düşmelerine gerek yoktur. Bu çocuklar zeki ve başarılı çocuklar olarak normal yaşama katılırlar.

Prof. Dr. Deniz İşcen