Ülkemiz kadavra verici sayısı açısından çok gerilerde. 2007 itibariyle Türkiye’de 223 kadavra verici varken, Amerika’da 8420, İspanya’da 1600 ve Almanya’da 1409 kadavra verici mevcut (Kaynak: Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Sistemi’nin Sunumu ve Sağlık Bakanlığı’nın web sitesi). Sağlık Bakanlığı Böbrek Nakli Bilim Kurulu üyesi Prof. Dr. Aydın Dalgıç’ın sözleri de bunu doğrular nitelikte. “Ülkemizde organ nakli için alt yapı ve uzman yönünden hiçbir eksiğimiz yok. Tek sıkıntımız organ bağışının az olması. Bu sorunun en önemli nedeni ülkemizde son derece ciddi boyutlarda yaşadığımız kadavra organ bağışı sayısındaki yetersizlik.” Organ Nakli Haftası’nı kutladığımız şu günlerde (3–9 Kasım) Medicana International Ankara Hastanesi Çocuk Nefrolojisi uzmanı Prof. Dr. Ayşin Bakkaloğlu, Anne Boyutu editörlerinden Can Özelgün’ün organ nakline dair sorularını yanıtladı. Bazı bölümler.

ÖZELGÜN: Organ nakli nedir?

BAKKALOĞLU: Vücutta görevini yapamayan bir organın yerine canlı bir vericiden veya ölüden alınan sağlam ve aynı görevi üstlenecek bir organın nakledilmesi işlemi.

Peki, hangi organ ve dokular nakledilebilir?

Kalp, akciğer, karaciğer, pankreas, böbrek, incebağırsak gibi organlarla damar, kornea gibi dokular. Organ naklinde alıcı ve verici olacak kişilerin doku uyumu göstermeleri de çok önemli.

Ülkemizdeki organ nakli merkezlerinde gerçekleştirilen ameliyatlarda hasta sağ kalım oranı nedir?

Hem vericiler hem de alıcılar açısından ülkemizde sağ kalım oranı yüzde 100’e yakın.

Kimler organ ve dokularını bağışlayabilir?

18 yaşını doldurmuş sağlıklı canlı vericiler, yakın aile bireylerine organlarını verebilir. Bunun dışında yine sağlıklı olmak şartıyla iki ila 55 yaş arasındaki (istisnalar olabilir) beyin ölümü gerçekleşmiş kişiler kanun ve ailelerinin izniyle organ ve doku bağışı yapabilir. 

Organ nakli hangi hastalıklarda mecburi bir tıbbi uygulama?

Kalp ve karaciğer gibi organ yetmezliklerinde, böbrek hastalarında olduğu gibi devamlı yaşatılma olanağı yok. Dolayısıyla bu hastalarda acil nakil gerekebilir. Sahibi bulunamayan beyin ölümü gerçekleşmiş kişilerden (kadavralardan) organ alınabilir. Ülkemizde böbrek nakli bekleyen diyalizde (hemodiyaliz ve periton diyalizi) 50 binin üzerinde hasta mevcut. Ama Türkiye’de yapılan böbrek nakli sayısı 5 bin civarında. Bu sayılara böbrek yetmezliği tanısı alan yani takipte olup henüz diyalize alınmamış hastalar dahil değil.

Organ bağışı nereye ve nasıl yapılır?

Sağlık müdürlüklerinde, hastanelerde, ehliyet alırken emniyet müdürlüklerinde, organ nakli yapan merkezlerde, organ nakliyle ilgilenen vakıf, dernek ve benzeri kuruluşlarda organ bağışı işlemi yapılabilir. Beyin ölümü gerçekleştiğinde Sağlık Bakanlığı bünyesindeki organ nakli koordinasyon merkezine ve ona bağlı her hastane ve merkeze başvurarak bağış kartı alınabilir.

Konunun dini boyutuna gelirsek…

İslam dininde bir engel yok. Ancak toplumun bu konuda aydınlatılmasında yarar var. Ayrıca hiçbir din organ nakline karşı değil.

Bir de güzellik yönü var. Organ nakli ameliyatı olanların dış görüntüsü bozulur mu?

Hastaların dış görünüşlerinde dikkat çekici bir bozulma olmaz.

Türkiye’de organ nakli yetersizliğinin en büyük nedeni sizce ne?

Beyin ölümü gerçekleşmiş hastalardan yeterli ölçüde bağış gelmiyor. Yapılan nakillerin ancak beşte biri bağışlanan kadavralardan. Diğer nakillerse yakın akrabalardan. Ailelerin organ naklinin sosyal ve ekonomik yararlarına ikna edilememesi de önemli bir sorun.

Türkiye’de organ nakli sistemi nasıl kontrol ediliyor?

Ülkemizde organ nakil sistemi, Sağlık Bakanlığı’nın kontrolünde ideal bir şekilde hizmet veriyor.

Röportaj: Can Özelgün