Her yaşta tüp bebek yapılabilir mi? Tüp bebek tedavisiyle çoğunlukla ikiz, üçüz bebek sahibi mi olunuyor? Peki, hiç spermi olmayan erkek baba olamaz mı? Şüphesiz çoğu insan bu sorulara “evet” yanıtını verir. Halk arasında doğru olmayan pek çok bilgi tüp bebek tedavisiyle ilgili yanlış algılamalara neden oluyor. Peki, neleri yanlış biliyoruz, doğrular neler? Dr. Hakan Özörnek, tüp bebek tedavisi konusunda doğru bilinen yanlışları sıraladı:
Yanlış: Tüp bebek zor ve ağrılı bir tedavidir.
Doğru: Tüp bebek tedavisi son yıllarda çok kolaylaşmış, “hasta dostu” bir tedavi haline gelmiştir. Tedavi süresi yeni ilaçlar sayesinde 45 günden 15 güne inmiş, hastaların yaptıkları iğne sayısı da 60’lardan 20’lere düşmüştür. Hatta artık günümüzde sadece hap formunda ilaçlar kullanılarak yapılan “doğal” tüp bebek tedavileri başarı ile uygulanır olmuştur. Az ilaç kullanılarak yapılan yumuşak protokoller hem kontrol için merkeze gidip gelme sıklığını düşürmüş, hem de şişkinlik, ağrı gibi yan etkileri azaltmıştır. Günümüzde tüp bebek, 15 günde başlayan ve biten, neredeyse sıfır yan etkisi olan çok kolay bir tedavidir.
Yanlış: Tüp bebekte ikinci tedaviler daha başarılıdır.
Doğru: Tüp bebek tedavisinde ilk dört tedavi aşağı yukarı eşit başarı oranlarına sahiptir, daha sonraki tedavilerde başarı istatistiki olarak biraz düşer. Tüm tüp bebek merkezlerinin amacı ilk seferde çiftleri bebeklerine kavuşturmaktır.
Yanlış: Tüp bebek tedavisi sonrası uzun süre yatmak gerekir.
Doğru: Tüp bebek tedavisi bitip transfer yapıldıktan sonra yatmanın gebelik şansını arttırdığına dair hiçbir bilimsel kanıt yoktur. Yerleştirilen embriyo yer çekimiyle düşmeyeceği gibi, yerleşme işlemi de transferden yaklaşık üç gün sonra gerçekleşmektedir.
Yanlış: Tüp bebek tedavisi sonucunda genelde ikiz, üçüz gebelik olur.
Doğru: Tüp bebek tedavilerinde çoğul gebeliklerin arttığı bir gerçektir. Buna önlem olarak 2010 yılında yönetmelikte yapılan değişiklikle 35 yaş altındaki hastalarda ilk iki denemede tek embriyo, diğer tüm hastalarda da en fazla iki embriyo transferine izin verilmiştir. Böylece ülkemizde uygulanan sınırsız embriyo transferi bir miktar kontrol altına alınmaya çalışılmıştır. Çoğul gebelikler bazı hastalar tarafından tercih edilse bile gerek anne sağlığı gerekse bebeklerin sağlığı açısından büyük risk faktörleri içerir.
Yanlış: Her yaşta tüp bebek yapılabilir.
Doğru: Kadının üreme kapasitesi yaşla birlikte değişir. 30 yaşına kadar en yüksek olan üreme şansı 30 – 35 yaşları arası azalmaya başlar. 40 yaş üzerinde artık üreme çağının sonlarına gelinir. 30 yaş altı hastalarında başarı şansı yüzde 50 ye kadar çıkarken bu oran 40 yaş üzerinde yüzde 15 civarındadır. 44 yaşın üzerinde ise başarı yüzde 1’in altındadır. Günümüz toplumlarında kadın önce eğitim ve kariyer peşinde koşmakta ondan sonra aile hayatı ve çocuğu düşünmektedir. Çocuk isteyen kadınların 25-34 yaş aralığında en sağlıklı şekilde anne olabileceklerini unutmaması gerekmektedir.
Yanlış: Tüp bebekte başkalarının spermi veya yumurtası kullanılabilir veya karışabilir.
Doğru: Tüp bebek merkezleri sıfır hata ile çalışmak zorundadırlar ve sistemlerini buna göre kurarlar. Yapılan işlemle hiçbir zaman bir kişinin elinde değildir. Mutlaka her basamak en az iki kişi tarafından kontrol edilir. Embriyoloji laboratuvarları yüksek güvenlik sistemlerine sahiptir. Giriş çıkış belli sayıda yetkili kişi ile sınırlandırılır ve 24 saat kapalı devre kamera ile sistem sürekli kontrol altında tutulur.
Yanlış: Hiç sperm hücresi olmayan erkek baba olamaz.
Doğru: Günümüz teknolojisi artık mikroskop altında sperm arama ameliyatları ile testlerde hiç spermi çıkmayan erkeklere de baba olma fırsatı veriyor. Mikro TESE denilen operasyonla erkeğin yumurtalığında (testis) gelişen ama dışarı atılamayan döl hücreleri bulunup donduruluyor ve kadına yapılan tüp bebek tedavisi ile çiftin çocuk sahibi olması sağlanıyor.
Yanlış: Fazla embriyoların dondurulması başarılı olmadığı için gereksizdir.
Doğru: Embriyo dondurulması uzun yıllardır yapılan ve hastalara ekstra gebelik şansı veren bir uygulamadır. Ancak geçmiş yıllarda dondurulan embriyoların yarısı kadarının sağlıklı olarak geri kazanılması bu tedavinin çok da başarılı olmadığını düşündürmekteydi. Son 3 yıldır uygulayabildiğimiz yeni bir dondurma metodu artık neredeyse tüm dondurulan embriyoların sağlıklı olarak geri kazanıldığını göstermiştir. Bu sayede taze tüp bebek tedavisi ile donmuş tüp bebek tedavisi arasındaki başarı farkı günümüzde kapanmış hatta bazı kliniklerde donmuş embriyo tedavileri daha başarılı sonuçlar vermeye başlamıştır. Embriyo dondurma özellikle Türkiye gibi transfer edilen embriyo sayısı kısıtlı ülkelerde hastalara sunulması gereken çok önemli bir avantajdır.
Yanlış: Tüp bebekte başarı yüzde 100 dür.
Doğru: Tüp bebek tedavisi son 30 yılda büyük ilerlemeler gösterse de en iyi ihtimalle dahi başarı yüzde 50’ler civarındadır. İnsan üreme kapasitesi sınırlı bir canlıdır. Kadının yaşının artması ile gebelik şansının düştüğü de bir gerçektir. Hastalarımıza her zaman gerçek gebelik şansı söylenmeli