Zeka dendiğinde genelde aklımıza genellikle zihinsel yetenek gelir ancak zekanın tanımlanması güçtür ve ölçülmesi ile ilgili olarak da çok sayıda kuram vardır. Uzmanlar zekayı yaratacılık, kişilik, karakter, akıl ve bilgi gibi değişik sınıflarda ayrılırlar.

Zeka, beynin öğrenme, anlama, kavrama, yorumlama, ilişkindirme, soyut düşünme, problem çözme ve planlama gibi zihinsel işlevlerine verilen isimdir. Zeka testi olarak adlandırılan ölçme araçları, zihinsel yeteneği ölçmeyi amaçlar. Zeka testleri, klinikte değişik amaçlarla kullanılır. Zeka testler aracılığıyla zihinsel gelişim geriliği veya üstün zihin gücü ortaya çıkarılabilir. Ayrıca zihinsel yetilerin ne kadar gelişmiş olduğu ve hangi alanlarda daha fazla gelişmiş, hangi alanlarda daha az gelişmiş olduğu saptanabilir.

Zekanın, beynin iki yarım küresinin bazı fonksiyonlarının toplamı olduğu varsayımıyla, her iki yarım küreye ait bazı fonksiyonları ölçen testler geliştirilmiştir. Kavrama, akıl yürütme, yargılama gibi bazı sözel yeteneklerin, beynin sol yarım küresinin fonksiyonu olduğu, görsel mekansal yetiler gibi peroformans yetilerinni de sağ yarım kürenin fonksiyonu olduğu bilinir. Zeka testleri, birçok uzman tarafından çeşitli yönleriyle eleştirimekle birlikte, klinikte çocuk ve gençlerin zihinsel gelişim düzeylerini belirlemek konusunda etkili testlerdir.

Zeka testi uygulamaya ancak bir uzman karar verebilir.

Çocuk sahibi olan her anne baba, çocunun sağlıklı olduğu kadar zeki olmasını da arzular. Hemen hemen her anne baba da çocuğunun zekasını merak eder. Çocuğun her becerisi, değişik durumlardaki problem çözme ve akıl yürütme tazı, hep zeka belirtisi olarak yorumlanır. Özellikle de becerileri ve farlılığ ıile çevresi tarafından far kedilen çocukların aileleri, uzmanlara başvurup, çocuklarının zeki olduğunu düşündüklerini ve zekasını ölçtürmek istediklerini söylerler. Ancak böyle meraklar, bir çocuğa zeka testi uygulanması için yeterli bir neden değildir.

Sadece çocuğunuzun ne kadar zeki olduğunu belgelemek için ona test yaptırmanız çocuğunza zarar verebilir. Çocuğun üstün niteliklere sahip oduğu düşüncesi ile zeka testi yaptırmak isteyen ebeveyn, aslında kendi beklentisini doğrulama arzusunu içindedir. Bu arzuyu karşılayamama durumu, çocuğun ebeveynini hayal kırıklığına uğrattığı duygusuna neden olur.

Çocuğunuz okulda, evde veya aşka sosyal ortamlarda, okul başarısı, uyum ve davranış problemleri yaşıyorsa, yapılacak bazı değerlendirmelerle çocuğun bilişsel ve ruhsal yapılanmaları hakkında bilgi sahibi olunabilir. Her iki test türü birbirini tamamlayıcı niteliktedir.

Zeka testine ihtiyaç duyulmasının nedeni, çocuğunuzun olası öğrenme güçlüğünün saptanması gerekliliği olabileceği gibi, üstün zihin gücüne sahip oluşunun saptanması gerekliliği de olabilir; çünkü her iki uçta da, çocuğunuz uyum ve davranış sorunları yaşayabilir. Bu sorunların nedenlerinin neler olabileceğinin saptanması aşamasında, zeka testleri bir araç olarak kullanılabilir.

Çocukların zeka testlerinin sonuçları anne babalarıyla paylaşılırken, testle ölçülen yetenekler tek tek incelenir. Çocuğun hangi yetenekle yaşından beklenilen düzeyde gelişmiş olduğu, hangi yeteneğinin yaşının üzerinde geliştiği, hangi yeteneğinin yaşından beklenilen düzeyde gelişmediği açıklanır. Bu yeteneklerinin özgüven, başarı ve ğrenmesini nasıl etkileyeceğinin üzerinde durulur. Anne babalara bu verilen ışığında çocuklarına nasıl davranacakları konusunda rehberlik ediler ve beraberinde gerekli görülen alanlarda ilgili uzmanlar tarafından yapılacak özel eğitim çalışmaları planları.

Anne ve babalara öneriler:

• Çocuğunuza zeka testi yaptırmak istiyorsanaz, bunun nedenini düşünün. Bu konuda başvurduğunuz uzmanın önerisini dikkate alın.
• Çocuğunuz okulda bazı sorunlar yaşıyorsa (arkadaşlarıyla uyumsuzluk, dersi takip etmekte güçlük, okul başarısızlığı gibi), bir uzmana başvurun.
• Zeka testi sonuçlarını, çocuğunuzun zihin yapısındaki farklılıkları ve öğrenme biçimlerini keşif için fırsat olarak kullanın. Çocuğunuzun zihinsel özelliklerine uygun aktiviteler ve hedefler belirleyin.
• Yapılan değerlendirmeler sonucunda, çocuğuna test yapılması gerekli görüldüyse, bu testi uygulayacak profesyonellerin testler konusunda yeterli olduklarından emin olun. Aksi halde testin güvenirliği azalacaktır.