Kadın olmak, kadın gibi hissetmek işte bunu hiçbir erkek bilemez. En önemlisi de doğurganlık özelliğin kadınlara ait olmasıdır ki bu da hiçbir erkeğin bilemeyeceği bir duygudur. Bütün bu avantajlar ne yazık ki yaşla beraber azalmaktadır ve doğurganlığın sonu olan menopoz kapıyı çalınca kadınlar alışık olmadıkları bir döneme girmektedirler. Bu nihai sonuç kimi zaman beklenmedik bir şekilde erken yaşlarda gelmekte ve kadınlar bir anda doğurganlıklarının sona erdiğini öğrenmektedirler.
Tabii ki bu süreç bu kadar hızlı işlememektedir. Bir geçiş zamanı olmakta ve her kişide bu süre farklı ilerlemektedir. Dış faktörler ve genetik de bu geçişin zamanlamasını etkileyen en önemli unsurlarını oluşturmaktadır. Annenizin menopoz yaşı ve sizin menopoz yaşınız yaklaşık olarak aynı olacaktır fakat bu kural her zaman bu şekilde geçerli olmamaktadır.
Yemek alışkanlıklarımız, günlük stres, hava kirliliği, geçirilen enfeksiyonlar, önceki gebelikler, ameliyatlar ve birçok sebeple kullanılan ilaçlar gibi dış faktörler menopoz yaşınızı az veya çok etkilemektedirler. Peki her şeye rağmen menopoza girme yaşınızı tahmin edilebilir mi? Son yapılan araştırmalara göre cevap EVET.
Her çalışma gibi bu bilgilerin doğruluğunu ve geçerliliğini görmek için zamana ihtiyacımız var fakat bu günün bilgileri ile AMH denilen bir hormon vasıtasıyla tahmini menopoz yaşınızı ve doğurganlık bitiminizi tahmin etmemiz mümkün. Bu kanda bakılan hormonun seviyesi ile unutmamak lazım ki genetik olarak sizin menopoz yaşınız hakkında sadece tahmin yürütebiliriz. Bu tahminler içinde başınıza gelebilecek dış etmenlerin yaratacağı etkilerden bağımsızdır. Yani size verilen tahmini yaştan önce diyelim ki bir yumurtalık ameliyatı geçirdiniz ve tabi ki bu ameliyat daha erken menopoza girmenize sebebiyet verecektir.
Menopoz yaşınızın tahmini ile çocuk yapma yaşınızı ve bu yolda seçeceğiniz yöntemleri de tartışabileceksiniz. Erken menopoza gireceğiniz tahmin edildiyse bebek isteğinizi biraz hızlandırmanız gerekebilir. Bunun yanı sıra menopoz ile beraber artan kalp krizi ve meme kanseri gibi hastalıkların da daha erken yaştan taranmasına başlayabileceksiniz. Normal bir kadında AMH seviyesi, puberte başlangıcına kadar oldukça düşüktür. Bundan sonra, AMH düzeyi menapoza kadar 2-5 ng/ml gibi düşük düzeyde kalır ve menapozdan sonra da saptanamayacak kadar düşer.
Erişkinde, kadın ve erkek değerleri birbirine yakındır (2-5ng/ml). Son bulgular, AMH’nin üreme çağındaki kadında hayati önemi olduğunu göstermektedir. AMH, yumurta oluşturmaya hazır folikül denilen havuzun azalmasında, bu foliküllerin bekleme aşamasından büyüme safhasına geçiş hızının düzenlenmesinde önemli role sahip görünmektedir. AMH, bu havuzunun tüketilme hızını yavaşlatarak koruyucu rol oynamaktadır. AMH, erken dönemde de, hormonlara bağlı follikül büyümesini engelleyerek, foliküllerin büyüme hızını düzenlemektedir.
Serum AMH düzeyi, normal menstruel siklus döneminde önemli oranda değişmemektedir. Adeti sürecinin her döneminde AMH düzey birbirine yakın bulunmuştur. FSH denilen ve şimdiye kadar çok sık kullanılan bir hormon testi sedece adetin 3-5 günlerinde doğru sonuç vermektedir. Yani AMH testini adetinizin herhangi bir döneminde yaparsanız yapın aynı sonucu elde edeceksiniz ki bu da önemli bir avantajdır. Ayrıca FSH, menstruasyon döneminde değişkenlikler ve oynamalar göstermektedir. Menapoza geçiş döneminde de değişkenlikler sürmektedir. AMH ise daha stabil olup, daha güvenilir bir gösterge özelliğinde olan markerlardır. AMH, kadınlarda yumurtalık rezervini ve aktivitesini tayin etmek yanında, yumurtalığın granulosa hücre kanserlerini araştırmak amacıyla da kullanılabilir. AMH, erkeklerde de testis (yumurtalık) tarafından salgılanır. Erkeklerde, yumurtalık fonksiyonunu araştırmada ve kısırlık araştırmasında kullanılır. AMH, çocuk yaş araştırmasında da önemlidir. Gerçekte AMH, çocukların ergenlik çağına geçişini, aynı zamanda da kadın veya erkek yönünde hormonal gelişme sağlamasını ortaya koyan en önemli hormondur. Bu nedenle, hem erken veya geç ergenlik yaşı araştırması, hem de cinsiyet bozuklukları ve çift cinsiyet durumunun birbirinden ayrılmasında kullanılır. AMH, kadınlarda yumurtalıktaki yumurta üretiminin düzenlenmesinde rol aldığı gibi, erkeklerde de sperm üretimi ve bunun düzenlenmesinde rol almaktadır. Kısacası bu hormonun kan değerleri bize birçok konuda bilgi vermektedir. Yapılan bazı araştırmalarda tablolar halinde çıkan değerlerin sizlerin yaşınızdaki bayanlarda tahmini olarak kaç yıl sonra menopoza girdiğini göstermektedir ve bu tablolardan sizlerin de menopoz yaşınız hakkında fikir verebilecektir.
Op. Dr. Alper ŞİŞMANOĞLUKadın Hastalıkları ve Doğum