Yüzlerce öğrencinin devletin dağıttığı sütleri içmesinin ardından rahatsızlanmasıyla ilgili bakanlar ve valiler dün de “Süttenzehirlenme yok, alerji ve hassasiyet” açıklaması yaptı. Posta gazetesinden Özgür Gökmen Çelen'in haberine göre uzmanlar sütün kalitesine dikkat çekiyor ve alerji konusunda temkinli yaklaşıyor. İşte uzman görüşleri.
‘Sütün kalitesinde sorun var’
Çocuk Hastalıkları ve Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Benal Büyükgebiz:
‘Kaliteden endişe edilmeli’
Sütün içindeki laktozu (şekeri) bazı bünyeler tolere edemez. Biz buna laktoz intoleransı deriz. Laktozu mide bağırsak sisteminde parçalayan enzim eksik olduğu için sıkıntı yaşanır. Karın ağrısı, şişkinlik, bulantı olur. Sıklıkla ergenlik döneminden sonra ortaya çıkar. Yalnızca belli illerde, bazı okullarda çok yaygın şikayetler görüldüğü için sütün hijyenkalitesinde sorun var demektir. Laktoz inteloransı olsaTürkiye’nin her yerinde belli oranlarda çocuklarda aynı sorunun görülmesi gerekirdi. Laktozu tolere edemeyen çocuklar yalnızca belirli illerde, belirli okullarda mı toplanmış? Ekrandan izlediğim çocukların bazıları sütten yoğurt çıktığını söylüyor. Aslında o çocuk süt kesilmesini tarif ediyor. Çocuk süt kesilmesinin ne olduğunu bilmez. Onların ifadelerine güveniyorum. Sütlerin araştırılması, o çocuklara ulaşılması lazım.
‘İnek sütü alerjisi olamaz’
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Gastroenteroloji ve Beslenme Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Figen Çullu Çokuğraş:
Sütle ilgili iki sorun var: İnek sütü alerjisi ve laktoz intoleransı. İnek sütü alerjisi bebeklik döneminde görülür. 3 yaşına kadar büyük oranda geçer. Az miktar süt alımıyla birlikte ciltte, bağırsakta yan etkiler olur. Dolayısıyla en küçüğü 7 yaş olan ilköğretim öğrencilerinde inek sütü alerjisinin daha önce fark edilmemesi mümkün değil. Diyelim ki oldu o zaman her çocukta aynı şekilde belirti görülmezdi. Bazı çocuklar anaflaksi (şok) geçirir, bazı çocukların cildi kaşınırdı. Laktoz intoleransı da şişkinlik, ishal, gaz gibi sorunlara yol açar. Bu çocuklar peynir ve yoğurt tüketebilirler ancak süt içtiklerinde bağırsaklardaki laktaz enziminin aktivitesinin düşük olması nedeniyle karın şişliği ve gaz olur.
Bu kişiler rahatsız oldukları için süt içmezler. Türkiye’de erişkin tipi laktoz intoleransı sık görülür. Laktoz intoleransı bazı ırklarda daha sıktır ve genetik bir eğilim de söz konusudur. Laktoz intoleransında ateş görülmez. Son günlerde Türkiye’de birçok ilde gördüğümüz sütle ile ilgili olaylarda iki neden üzerinde durulabilir:
Laktoz intoleransı ve besin zehirlenmesi. Hastaneye giden çocuklar kısa sürede toparlandı, yörede konuştuğum doktorlar da çocuklarda ateş görmediklerini ifade ediyor. Bu durumda laktoz intoleransını düşünebiliriz. Laktoz intoleransı olan çocuklara laktaz sütler verilebilir. İkinci ihtimal olan zehirlenme ise dağıtım sonrası kötü koşullarda saklanmaya bağlı sütler olabilir. Böyle bir durum varsa mikrobiyolojik testler sonucunda ortaya çıkar.
‘Aynı anda yüzlerce çocukta intolerans olamaz’
Acıbadem Sağlık Grubu Çocuk Gastroenteroloji ve Beslenme Uzmanı Uzman. Dr. Enver Mahir Gülcan:
Aynı anda yüzlerce, binlerce çocukta bu kadar süt alerjisi ya da süt intoleransı vakası olamaz. Sütün mikrobik olmasıyla ilgili bir durum var gibi gözüküyor. Süt nasıl mikrobik olur? Ya kaynağında, ya taşınırken ya da okullarda saklanırken mikrop üreyebilir. Sütte mikrop olup olmadığını anlamak 3 -4 gün sürer. Bunun için mikrobiyoloji raporu lazım.
‘Bir okuldan 50 vaka besin zehirlenmesi lehine’
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Cem Öcal:
Türk halkında yüksek oranda laktoz intoleransı var. İntoleransı olan çocuklar süt içince gaz, şişkinlik belirtilerinden yakınır. Ama aileler çocuklarında bu şikayetleri daha önce mutlaka gözlemler. Bir de vakaların nokta nokta yerlerde olması sorun. Süt intoleransı olsa Türkiye çapında her okuldan 3 -4 vaka bildirildi. Bir okuldan 40 -50 vaka olması besin zehirlenmesi lehine.
‘Sütler bozulmuş olabilir’
Yeditepe Üniversitesi Çocuk Gastroloji Hepatoloji ve Beslenme Meltem Uğraş anlattı:
Bu kadar çok sayıda aynı anda süt intoleransının çıkması münferit olamaz. Sütlerin son kullanma tarihi geçmemiş olsa dahi sütlerin taşınması, saklanması sırasında bozulma olabilir. Aynı anda süt intoleransı olması da akla yatkın değil.
‘Katkı maddesinden olabilir’
Çocuk Sağlığı Hastalıkları ve Alerji Uzmanı Prof. Dr. Yonca Tabak Nuhoğlu:
Süt intoleransının salgın boyutunda, aynı anda bu kadar çocukta görülmesi mantıklı değil. Mide bulantısına, kusmaya sebep olan şey hayvanların besinindeki bir katkı maddesinden olabilir. Ya da saklama koşulları, pastörizasyonunda sorun vardır. Bu sütlerin ortak noktası araştırılmalı.
'Süt sonuçlarını beklemek lazım'
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Büyüme - Gelişme, Pediatrik Endokrinoloji Uzmanı Prof. Dr. Hülya Günöz:
Süt intoleransı sıklığı çok yüksek değil. 2 bin kişide 1 görülür. Bu durumda bir okulda en fazla 3 -4 çocuk çıkar. Sivas’ta yalnızca 2 okulda 393 öğrenci hastaneye götürülmüş. Bir okulda bu kadar intolerans vakası çıkması imkansız. İkincisi, bu çocukların geriye dönük süt içip içmediklerini sormak lazım. Çocuklar daima süt içmek zorunda olduğundan aileler çocuğunda süte bağlı şikayetler olup olmadığını bilir. Böyle birdenbire çıkmaz. Sütün bozuk olması en mantıklı açıklama. Süt sonuçlarının gelmesini beklemek lazım. Sütte mikrop, bakteri üreyip üremediğini görmek için 3 güne ihtiyaç var.
'Aynı okulda 200 öğrenci demek laktoz ihtimalini hemen eler'
Anadolu Sağlık Merkezi Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Salih Türkoğlu:
Adana’da bir okulda 200 çocuk zehirlendi. Bu rakam doğruysa aynı anda 200 çocuğun laktoz intoleransı olması ihtimalini hemen eliyoruz. Şu mümkün tabi, bir çocuk hastaysa yanındaki onu taklit ediyor olabilir. Ama bu da bir olur, iki olur. 200 çocuk psikolojik olarak etkilenmez. Mikrobiyolojik açıdan bakınca bir besin zehirlenmesi ihtimali gündeme geliyor. Bakanlık süt numunelerine bakıp sütün bozuk olup olmadığını tespit edebilir. Biz buna ‘geriye doğru mikrobiyolojik dedektiflik’ diyoruz. Mikrobiyolojik testlerin 1 saatte çıkanı da var, 3 günde çıkanı da. Beklemek lazım.
'Süt dağıtımı intoleransın sıklığını gösteriyor'
Marmara üniversitesi Çocuk Alerji ve EnfeksiyonHastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Mustafa Bakır:
Süt alerjisine uymuyor. Çünkü okul çağında süt alerjisi geçmiş olur. Bir de 6 yaşına kadar süt içmemiş çocuklar var deniyor. Böyle saçmalık olmaz. Peki, bozuk süt ihtimali olabilir mi? Bazı stoklarda içine yanlışlıkla mikrop girmişse laboratuarda ortaya çıkar. Bana en çok laktoz intoleransı fikri mantıklı geliyor. ‘Niye belli illerde var, diğerlerinde yok’ diye sorarsanız ‘Genetik açıdan birbirine yakın kişiler belli yerlerde kümelenebilir’ diye açıklayabilirim. Okullarda süt dağıtımının böyle bir faydası oldu. İntoleransın sıklığını görebildik. Böyle büyük bir çalışmayı yapmak mümkün değildi.
İŞTE YANITLANMAYI BEKLEYEN SORULAR
1) Sağlık Bakanı Recep Akdağ, Milli Eğitim Bakanı Ömer Dinçer, Tarım Bakanı Mehdi Eker “Veriler süt hassasiyetini gösteriyor” diyor. Peki, Türkiye’nin 30 ilinde süt hassasiyeti varken, 51 ilinde neden yok?
2) Süt hassasiyeti neden bazı okullarda yoğunlaşıyor?
* Muş’ta dün 1 okulda 40 öğrenci, Osmaniye’de tek okulda 27 öğrenci, İstanbul’da tek okulda 60 öğrenci.
3) Sivas neden öğrencilerin en çok etkilendiği il oldu?
* Sivas’ta fenalaşarak hastaneye kaldırılan öğrencilerin sayısı 1425.
4) İzmir Büyükşehir Belediyesi, 2005’ten beri 7 senedir aralıksız, her gün 207 bin öğrenciye süt içiriyor. Neden İzmir’deki çocuklarda hiç intolerans görülmedi?