Test edici davranış ortaya bir anlaşmazlık çıktığında çocuğa neler olduğunu anlama fırsatı verir. Çok küçük yaşlardaki çocuklar bile yaptıklarına tepki gösterilip gösterilmeyeceğini ya da şaşırılıp şaşırılmayacağını görmek için belli davranışlar sergilerler.
Buna birçok örnek sayılabilir. Küçük yaşlardaki çocuklar bile kendilerine sunulan yemeğin kâse içinde durması gerektiğini ve anne babasının bu yemeği yere dökmelerini istemediklerini bilirler. Öte yandan bu sahneyi birçok evde yaşandığı şekilde hayal edelim.
Neredeyse yavaş çekimde küçük bir çocuğun kâsesini, mama sandalyesinin ucunda, neredeyse yemek kenardan dökülecek şekilde tuttuğunu gözünüzde canlandırın. Yemeği döktükten sonra birçok çocuk, anne babasının nasıl tepki gösterdiğini dikkatli bir biçimde izler. Davranışı karşısında aldığı tepkiyse çocuğa diğer durumlar için rehberlik edecektir.
Genelde çocuk bu tür bir davranışa kazara olmuş havası vermek amacıyla “Ah” gibi bir ifade kullanacaktır. Ancak hem siz hem de çocuğunuz, kâsenin yere düşmesinin yarattığı bu durumun, potansiyel bir çatışma çıkaracağını bilirsiniz.
Çocuğunuzun başka kerelerde, yanlış olduğunu bildiği halde sırf sizin nasıl tepki göstereceğinizi görmek için birtakım şeyler yaptığını hatırlayabilirsiniz. Bu durumları ve neler olduğunu anımsayın. İleride olabilecek benzer şeylere dikkat edin. Gözlemlerinizi karşılaştırın ve neler olduğuyla ilgili anlayış gösterebiliyor musunuz bir görün. Çocuğunuzun size karşı gelen davranışını gözlemlemek, bu gibi durumların önüne geçebilmeniz için ihtiyacınız olan ipuçlarını size kazandırabilir. Bu davranışları ortaya çıktığında ve çıkmadığında bunları fark etmek bu itaatsizlik döneminin başlamasını takip etmenize yardım edebilir. Aynı şekilde buna benzer durumlar ortaya çıktığı anlarda olabildiğince sakin bir biçimde durumu farklı bir biçimde idare edebilirsiniz.
Bir direnç oluşturun
Bir çocuk iki yaşına gelirken onun, “Hayır”, “Yapmak istemiyorum” gibi ifadeler duymaya başlayacaksınız. Başlangıçta bu ifadeleri tepkinizi görmek için sizin üzerinizde deneyecektir. Daha sonra verdiğiniz karşılığı ve bu kelimelerin gücünü öğrendikçe, bunları farklı yollarla kullanmaya başlayacaktır. Genelde de bunu özgürlüğünü ispat etmeye ve farklı durumları kontrol etmeye çalışırken yapacaktır.
Çocuğunuz yavaş yavaş büyüdükçe -muhtemelen 5 yaş ve üstü civarında– davranışının da değişmeye başladığını fark edeceksiniz. Yine sizin koyduğunuz sınırları sınamak amacıyla ondan yapmasını istediğiniz şeyin bile bile tersini yaptığını fark edebilirsiniz. Vücut dili bile değişecektir. Yapmak istemediği bir şeyi ondan istediğiniz de çocukların genelde takındıkları klasik bir hareketle (ellerini beline koyarak dik dik bakmak) karşı karşıya kalabilirsiniz.
Altı ve sonrası yaşlarda çocuğunuzun sadece istediğini duyduğu bir davranış geliştirdiğini göreceksiniz. Kendinizi onun ilgisini çekmeye çalışırken bulabilirsiniz ya da verdiğiniz talimatlar karşılıksız kalabilir.
Çocukların daha fazla zaman kazanmak amacıyla uygulamaya bayıldıkları bir başka şey de oyalama taktiğidir. Onlardan bir şeyler yapmalarını istediğimizde tipik olarak suratları asılarak “Bir dakika” gibi ifadeleriyle size karşılık verdiklerini göreceksiniz. Bu taktiği özellikle neyin ne zaman yapılmasını istediğinizle ilgili net olmadığınızda kullanırlar. Çocuklar onlardan bir şeyin yapılmasını ne şekilde istediğinizi hemen kaparlar. Eğer onların çalışmasını istediğiniz zaman konusunda net değilseniz, kendinizi çocuğunuzdan karşılık görmek için beklerken bulabilirsiniz.
On yaş ve üstü çocuklar bağımsızlıklarını ispat etmeye çalışmaya devam ederek otoritenizi sınayacaklardır. Diğer yandan da kendi olma duygularını geliştirmeye çalıştıkça, karşı çıkan yönleri genelde daha esnek hale gelecektir. Bu yaştaki çocuklar için sizinle pratik yaparak sorunları konuşarak çözme yeteneklerini geliştirmeleri önemlidir ve eğer bunun belli bir saygı çerçevesinde yapılması için ısrar edebilirseniz bir sorun yoktur. Öte yandan eğer durumunuz uygun gözüküyorsa, bunun üzerinde uzlaşmaya varmaya karar verebilirsiniz.
Ne yazık ki çocuğunuzun zaman zaman yukarıda sıralanan davranışların bir kombinasyonunu sergilediğine şahit olabilirsiniz – bu durum aynı anda bütün sorunlarla başa çıkmak için çok ilginç bir karışımdır.
Beklentileriniz konusunda net olmak, karşı gelen davranışı durdurmanın en etkili yoludur. Çocuğunuzdan makul bir süre içinde bir şeyler yapmasını isteyin ve uzlaşma için ikna olmayın; yoksa bu durum onda, her şeyin tartışmaya açık olduğu düşüncesi uyandırır. Vücut dilinize bakın ve ses tonunuzu dinleyin; karşı gelen çocuğunuza olayı daha da büyütebileceği, bir mücadele haline getireceği sinyaller vermeyin. Sonunda sakin kalın ve çocuğunuzun itaatsizliği yüzünden dengenizi kaybetmeyin. İlk isteğinize bağlı kalın. Aksi takdirde kendinizi bir konuyu değiştirirken bulabilirsiniz, bu da ilk talebinizin giderek kaybolmasına neden olabilir.