Oyun bir çocuğun en önemli işidir. Çocuklar oyun ortamında kendilerini serbestçe ifade edip, yaşantılarını yansıtırlar ve dış dünyaya farketmeden hazırlık yaparlar. Ayrıca oyun, çocuğun gelişimindeki en önemli araçlardan biridir. Çocuklar oynayarak dış dünyayı tanırlar ve onunla baş etmenin yollarını öğrenirler. Özellikle okul öncesi dönemdeki çocuklar için duygu ve düşüncelerin ifade edilebileceği en uygun ortam oyundur.
Çocukta Oyunun Gelişim Aşamaları
* 0-12 Ay- Bebek dünyayı tanımak için duyu organlarını kullanır.Tekrarlanan manipulatif, tekrarlanan oyunlar oynarlar (Cee-e). Kendi bedenini ve annenin bedenini tanır. Saç çekme, ısırma... bu dönemde ilk sözcükleri duyarız, geçiş nesneleri vardır. Geçiş Olgusu Geçiş nesnesi, oyuncak battaniye ... (D.W.Winnicott) duyarız.
* 1-2 Yaş- Yiyecekler ve atıklarıyla oynamak, kaba motor kullanımı, yürüme, koşma... Dış dünyayı tanımak ister. Anne baba çocuk oyunları, saklambaç, güreş oynarlar. Taklitler ve gözlemler yaparlar. (Anne taklidi)
* 3-5 Yaş- Kum, su, hamur, sözcükler, öyküler, müzik. Koşmak dans etmek, top oyunları, resim yapmak, deneyler, inşaa etme, puzzle türü oyunlar, grup oyunları oynayabilir. Hayali arkadaş, evcilik. (Gündelik hayatta baş edemediği şeyleri hayali arkadaşa yükler.)
* 5-12 Yaş- Yaratıcılık, sanat, müzik, kitap, hayvanlar, kurallı oyunlar, bisiklet, yazı yazmak, öğrenilen bilgileri kullanarak bir şeyler oluşturmak. Yarışmaya dayalı oyunlar, dramatik oyunlar, evlenme, günlük hayatın taklidi.
* 12 Yaş ve üstü- Yaratıcı sanat, öyküler yazmak, aşk, spor, hobiler, bilim ve teknoloji, arkadaşlıklar, sorun çözme, hayal kurmak, değişik rollere girme.
Oyun Terapisi
Oyun oynama yetisini sorunlar boyutunda yeniden yapılandırmadır. Oyun terapisi, güvenli bir ortam ve terapist eşliğinde gerçekleştirilir. Çocuk oyun yoluyla baş edemediği duyguları ve yaşadığı zorlukları yeniden canlandırma yaparak deneyimler ve üstesinden gelmeye çalışır. Oyun terapisi çocuğa deneyim ve duygularını yeniden canlandırma fırsatı sunduğu için iyileştirici özelliği vardır. Oyun terapisinde süreç sonuçtan önemlidir. Çocuk, terapi süresinde engellenmişlikten kurtulur ve gelişim sürecine kaldığı yerden devam edebilir.
Tarihe baktığımızda, oyunun yıllardan beri terapötik amaçla kullanıldığını görüyoruz. Erikson oyunu, çocuğun travmatik deneyimleri ile uğraşılarının ifadelendirmesi olan bir ego fonksiyonu olarak görmüştür. Hug-Hellmuth tarafından 1921'de kullanılmıştır ancak bir oyun tedavi tekniği geliştirilmemiştir. Anna Freud ve Melanie Klein da çocuklar ile yaptıkları klasik psikanalitik tedavi süreçleri içinde oyunu kullanmışlardır. Levy (1939), Release Therapy ile ilk yapılandırılmş oyun terapisini geliştirmiştir. Gardner (1971-1972), oyunda öykü anlatma tekniğini uygulamıştır. 1947 yılında Axline, Rogers’ın teorilerini geliştirmiş ve Nondirektif Terapi Modelini oluşturmuştur. Bu tedavide çocuğa hiçbir sınırlama ve yorum getirilmez. Ginott (1959,1961), çocuğun psikoterapisinde, sınırların önemini vurgulamış ve bir kılavuzun gerekliliğinden sözetmiştir.
Oyun Terapisi
Günümüzde en sık kullanılan oyun terapileri, Non Direktif Oyun Terapisi, Çocuk Merkezli Oyun Terapisi, Bilişsel Davranışçı oyun terapisi. Seans süresi 50 dakikadır.
Terapinin Aşamaları
Araştırma aşaması - Güvenin oluşması
Limitlerin oluşturulması - İhtiyaçların dışa vurulması
Bağımlılık aşaması
Terapötik büyüme aşaması
Uygulama:
0-1 Yaş - Regresif dönüşlü oyunlara ihtiyaç vardır. (Parmak boya çadır vs..)
1-2 Yaş - Duyguların dışa vurulması (Bloklar, resim kağıdı)
3-5 Yaş - Sembolik oyunlar role playing 1 (kostümler, kuklalar)
5-12 Yaş - Yapılandırılmış oyun (sanat terapisi, grup)
Süre:
Terapi süresi çocuğa ve soruna göre değişiklik gösterir; ancak problem davranış ne kadar yeniyse bunun aşılması o kadar kolay olacaktır.
Uzman Klinik Psikolog Ceyda Cecan Karakuş