Çocukların ergenlik başlama yaşı genellikle anne-babanın ergenlik yaşlarına paralellik gösteriyor. Ancak bazen çocuklar erken dönemde ergenliğe giriyor ve bu durum hem ruhsal hem fiziksel sağlıklarını olumsuz yönde etkileyebiliyor.

Erken ergenliğe giren kızların çok az bir kısmında altta ciddi bir problem yatarken, erkek çocuklarda ise kafa içi tümörleri gibi ciddi problem riski daha yüksek oluyor. Erken ergenliğin tek bir nedeni olmadığı için tamamen önlenmesi mümkün değil. Ancak, çocukların katkılı gıdalardan uzak tutulmaları, sağlıklı ve dengeli beslenmelerinin sağlanması, aktivitelerinin artırılması, spora yönlendirilmesi ve cinsel uyarılardan korunması önem taşıyor.

Acıbadem Kadıköy Hastanesi’nden Çocuk ve Ergen Endokrinolojisi Uzmanı Prof. Dr. Serap Semiz, ailelerin erken ergenlik belirtilerinde ayrıca zaman kaybetmeden konu ile ilgili uzman bir hekime başvurmaları gerektiğine dikkat çekerek, “Çünkü erken ergenlik çocuğun psikolojik sorunlar yaşamasının yanı sıra, ileride kısa boylu kalmasına da neden olabiliyor” uyarısında bulunuyor.

En önemli nedeni vücuttaki yağ oranının artması

Kızlarda erken ergenliğin en önemli nedeni obezitenin son yıllarda hızla artış göstermesi. Yapılan bazı çalışmalarda ergenliğin öne kaydığı grupta daha çok sayıda fazla kilolu ve obez kız çocuklarının bulunduğu ortaya konuldu. Diğer bir deyişle, vücut yağ oranının artması ergenlik bulgularının daha erken başlamasına neden oluyor. Ayrıca erken ergenliğin, “endokrin bozucular” olarak isimlendirilen ve hormonal dengeleri bozan, dışarıdan alınan maddelerle ilişkili olabileceğini gösteren yayınlar var. Endokrin bozucu maddeler; plastik, deterjan, böcek ilaçları ve endüstriyel kimyasallarda bulunuyor. Aynı zamanda endokrin bozucular içeren domates, çilek, fındık, salatalık gibi birçok sebze-meyve, hormonla büyütülen hayvanların etleri ile yumurtaların tüketilmesi ve endüstride kullanılan kimyasallarla temas edilmesi de erken ergenliğe yol açabiliyor.

Yaşıtlarından dışlandığı için içine kapanıyor

Hızlı boy ve kilo artışı ile cinsiyet özelliklerinin belirginleşmesi, çocuğun hızla akranların­dan farklılaşmasına neden oluyor. Bedenleri ile yaşları arasındaki bu uyumsuzluk sonucu bu çocuklar, yaşıtı olan arkadaş grubu içine alınmadıkları için izole olabiliyor. Ayrıca gelişmiş beden görünümü nedeniyle çevreleri tarafından daha büyük olarak algılanmaları sonucu yaşıtlarına göre daha olgun davranışlar bekleniyor. Psikolojik gelişimi buna uygun olmayan çocuklar da, çevreleri tarafından davranış bozukluğu olan bir çocukmuş gibi değerlendirilebiliyor.

Kısa boylu kalabiliyor

Erken ergenlikte yaşanan bir başka önemli sorun ise boy kısalığı. Cinsiyet hormonlarının etkisiyle yaşıtlarından önce hızlı boy atan çocuğun kemiklerindeki büyüme kıkırdakları erken kapanacağı için büyümesi yaşıtlarından önce tamamlanıyor ve final boyu kısa kalıyor. Böylece önceleri yaşıtlarına göre uzun olan çocuğun büyümesi daha erken tamamlandığından, genetik boy potansiyeli iyi olsa bile, boyda kayıp yaşandığı için yetişkin boyu kısa kalıyor.

İhtiyaç duyulursa hormon tedavisine başvuruluyor

Her erken ergenlik sorununda tedavi gerekmiyor. Bazen belirtileri erken başlamakla birlikte ergenliğin ilerleme hızı yavaş ve hormonal aktivasyonu düşük oluyor. Ayrıca çocuğun kemik yaşı fazla ilerlemiyor. İşte bu tür durumlarda tedaviye ihtiyaç duyulmuyor. Erken cinsel gelişim, beyindeki merkezlerin erken uyarıl­masına bağlı ise tedavide bu gelişimi önleyen hormon enjeksiyonu tedavisine başvuruluyor. Genellikle ailelerin "çocuklarına hor­mon verilmesinin zararlı olabileceği" şeklinde endişeleri bulunuyor. Oysa bu tedavide kullanılan ilaçların kalıcı etkileri olmuyor. Ayda bir ya da 3 ayda bir kez uygulanan enjeksiyonun etkileri sadece kul­lanıldıkları süre içinde geçerli oluyor. Dolayısıyla çocuk ergenlik için uygun yaşa geldiğinde enjeksiyonların kesilmesiyle cinsel gelişim kaldığı yerden devam ediyor.

Ergenlik yaşı düşüyor mu?

Beslenme koşullarının düzelmesi ve çevresel uyaranların etkisiyle ABD ve Avrupa’da 20. yüzyıl başlarından ortalarına kadar ergenlik yaşı her 10 yılda bir 2-3 ay kadar öne geldi. Bu değişiklik yüzyılın eğilimi olarak yorumlandı. Ancak yapılan araştırmalarda 1970’lerden bu yana ergenlik yaşında önemli bir değişiklik olmadığı gözlendi. Türkiye' de yapılan çalışmalarda son yıllarda meme gelişiminin hafif erkene kaydığı, ancak ilk adet görülme yaşının son 30 yılda değişmediği ve Türk kızları için ortalama 12,5 yaş olarak devam ettiği ortaya kondu.

 Çocuğunuzda erken ergenlik sorunu var mı?

• Ergenlik kızlarda 8-13 (ortalama 10-10,5), erkeklerde 9-14 (11-11,5 ) yaşları arasında başlıyor. Ergenlik bulgularının başlaması ile tamamlanması 3-4 yıl sürüyor.

• Ergenliğin ilk belirtisi çoğunlukla kızlarda meme gelişimi, erkekte ise testis hacminde artışla başlıyor. Bunları pubik bölge ve koltuk altındaki kıllanma takip ediyor.

• Bu gelişimin kızlarda 8 yaş, erkeklerde 9 yaştan önce başlaması erken ergenlik olarak nitelendiriliyor.

• Ayrıca kızlarda ilk adet 10-15 (ortalama 12,5) yaşları arasında başlıyor. İlk adet kanamasının 10 yaşından erken olması da erken adet olarak kabul ediliyor.