Doç. Dr. Aktuğ Ertekin’le bu kez doğum süreci ile ilgili konuşuyoruz. Her kadının heyecan duyduğu ancak bir parça endişe ve korkuyla beklediği bir an bu. Yaşanabilecek aksilikler, doğum yöntemleri, epidural’in riskleri, sezaryenin uygulandığı durumlar ve doğuma dair merak ettiğiniz her şey bu söyleşide.

·  Normal doğuma yeniden bir yönlendirme ve teşvik var. Ancak modern kadının hayat şartlarını göz önünde bulundurursak, geçmişte daha hareketli bir hayat sürmüş kadının normal doğum şansı aynı mıdır?

Günümüzde anne adayları ve doktorlar doğum şeklini belirlemede birçok faktörü göz önüne almaktadırlar. Anne adayı açısından bakıldığında toplumda eğitim seviyesi, kadınların çalışma oranları artıp iş yaşamına kariyer de eklenince doğum yaşı doğal olarak ileri kaymaktadır. İleri yaşlarda çocuk sahibi olmaya başlayan kadınlarda da planlanan çocuk sayısı azalmaktadır. Bir veya iki doğum yapmayı düşünen anneler de planlı ve bebek açısından riski daha az olan sezaryene yönelmektedirler. En önemli konulardan birisi de doğum korkusudur. Çocukluk çağından beri duyarsızca anlatılan korkulu doğum hikayeleri uzun yıllar şuur altına itilmekte, bu korku ve tedirginlikler eğer anne bu konuda doğru ve gerekli bilgileri almadıysa doğum eylemi esnasında ortaya çıkmaktadır. Doğum bir ekip işidir. Eğer anne doğumda kendine düşenleri yapamaz ise doğum olayı çıkmaza girebilir ve çok rahatlıkla gerçekleşebilecek bir spontan vajinal doğum ne yazık ki gerçekleşmeyebilir. Olaya doktor açısından bakıldığında sezaryen ameliyatla gerçekleşen bir doğum şeklidir ve ameliyatın da riskleri vardır. Ancak tüm vajinal veya sezaryen doğumlarda anne için de bebek için de riskler mevcuttur. Tüm doğumlarda belli oranda komplikasyon denilen yolunda gitmeyen olaylar olur, kanama, enfeksiyon, yırtıklar, rahmin alınması gibi, bu tüm dünyada ve yıllardır böyledir. Anne baba adayları sıfır riskli doğum istediğinde, hele günümüzde hukukta yeni düzenlemelerle tazminat ve ceza davaları gündeme gelmeye başladığından beri doktorlar da riskli olabilecek girişimlerden kaçınmaya başladılar ve genelde de bu sebeplerle tüm dünyada sezaryen oranları arttı.

Doğum şekli konusunda anne adaylarının yaşam biçimi ve doğum olayına yaklaşımları elbette çok önemlidir. Gebeliğinde kilo alımına dikkat etmiş, gereken eğitimlerini almış, doğum yapacağı kurum ve ekibe güveni iyi olan kişilerde normal (vajinal) doğum daha olasıdır. Ancak bazı tıbbi durumlar vardır ki bunlarda doğumun sezaryenle gerçekleştirilmesi gereklidir, vajinal doğum yaptırmaya kalkmak tıbbi hatadır.

·  Normal doğumu planlayan, ona göre hamilelik sürecini geçiren kadınların doğum başladıktan sonra sezaryene alınma oranı çok fazla (bununla ilgili bir rakamsal değerden bahsedebilir miyiz?), nedenleri ne olabilir?

Normal (vajinal) doğum planlanan gebelerde doğum eylemi başladıktan sonra normal süreçten sapıp doğumun ilerlememesi, bebek kalp atışlarının yavaşlayıp ölüm riskinin ortaya çıkması,  belli bir zaman dilimi içinde doğumun gerçekleşmemesi, rahim kasılmalarının anne tarafından dayanılmaz sancılar şeklinde algılandığı ve annenin doğum ekibi ile dayanışma içinde olamadığı veya bu iş birliğinin bozulduğu durumlarda sezaryen gereksinimi ortaya çıkmaktadır. Bu oran değişken olmakla birlikte %10-15 olarak ifade edilebilir.

·  Narkoz sezaryende bebeği etkiliyor mu? Narkozun bebeğe ve anneye yan etkilerinden bahsedebilir miyiz?

Sezaryen doğumlarının anestezisi özeldir. Önce tüm ameliyat hazırlıkları tamamlanır, her şey hazır olduktan sonra anestezi işlemi başlar ve anestezi ekibi ameliyata başlanabileceğini bildirdikten sonra ortalama 3-5 dakikada bebek doğurtulur. Normal şartlarda narkoz bebeği etkilemez,  bebek için en önemli risk solunum sıkıntısı olmasıdır, bu sebeple anestezi başlangıcında bebeğin solunum sistemine zarar vermeyecek ilaçlar kullanılır. Anne ile ilgili riskler ise kullanılan ilaçlara bağlı alerjik reaksiyonların oluşması, tok karnına acil ameliyata alınması gerekenlerde hastanın midesindekilerin akciğerlere kaçmasıyla ölümcül sonuçlara ortaya çıkmasıdır. Çok nadiren zor entübasyon denilen durumlarda hastanın gırtlağında, yemek borusunda yaralanmalar olabilir. Fark edilmemiş üst solunum yolu enfeksiyonu varsa akciğerlere yayılabilir.

·  Epidural anestezinin dezavantajları nelerdir? Normal doğumda epidural anestezi uygulanıyor mu?

Epidural anestezide omurga kemikleri arasından ağrı hissini engelleyen ilaçlar omurilik boşluğuna verilir. İğnenin yapıldığı yere göre vücudun belli bir bölgesinde belli bir zaman diliminde his duygusu kaybolur. Bazen verilen ilaç omurilikte iğnenin yapıldığı yerden daha yukarı gider, solunum zorluğu veya şiddetli baş ağrıları ortaya çıkabilir, ancak bunlar çok nadir görülen durumlardır. Normal vajinal doğumlarda da bu tip anestezi uygulanabilir.

·  Normal doğum sırasında sorun yaşandığı takdirde doktor nasıl müdahale eder?
Doğumda herhangi bir sorunla karşılaşılırsa, sorunun türüne göre müdahale edilir. Önemli olan anne ve bebeğin zarar görmeden sağlıklı bir şekilde doğumun gerçekleştirilmesidir. En sık görülen durumların başında fetal distres denilen bebeğin kalp atışlarında yavaşlama gelir, önce anneye enerji verecek serumlar, oksijen takviyesi, annenin pozisyonunun değiştirilmesi işlemleri uygulanır, eğer bu girişimlerle düzelme olmuyorsa bebeğin doğumu acilen müdahale edilerek gerçekleştirilmelidir, çünkü bebeğin hayatı tehlikededir. Doğum çok ilerlemiş bebek neredeyse doğacak hale geldiğinde kalp atışlarında bozulmalar olmuş ise ilk olarak kristaller manevrası denilen annenin karnından bir yardımcının bebeği aşağı itmesi işlemi uygulanır.  Başarılı olunamaz ise vakum ekstraksiyon denilen yöntemle bebeğin saçlı derisine bir alet uygulanarak bebek doğurtulur. Anne karın kaslarını yeterince kasıp bebeğini doğum kanalında ilerletemez ise yine vakum uygulaması veya vakum saçlı deriyi yeterince tutamaz ise forseps denilen bebeğin başının 2 yanına yerleştirilen özel yapılmış aletlerle bebek tutulur ve doğum kanalından çekilip doğum gerçekleştirilir. Kalp atışlarında bozulma doğumun erken devresinde, rahim ağzının yeterli açılmadığı zaman ortaya çıkarsa acil sezaryenle bebeği kurtarmak gerekir. Bazen annenin rahim kasılmaları bebeği kanala itecek kadar güçlü olmayabilir, o zaman da kontrollü olarak rahim kasılmalarını güçlendirecek ilaçlar verilir. Doğum esnasında gerekmedikçe hiçbir zaman anneye de bebeğe de herhangi bir müdahale ve girişim yapılmaz.

·  Epizyotomi nedir? Her doğumda uygulanır mı?
Epizyotomi, doğumun son aşamasında bebek doğum kanalından çıkarken kanalda uzun süre kalmaması, doğum kanalı çıkışında yırtık olma ihtimali varsa engellenmesi, müdahaleli doğum işlemi gerekirse, perine denilen bölgeye genellikle anüsün (makatın) sağ tarafa yapılan yaklaşık 3-4 cm’lik bir kesidir. Düzgün yapılan ve dikilen bir kesinin iyileşmesi yırtığa göre çok daha kolay ve iyi olur. Her doğumda uygulanması gerekli değildir, yukarıda izah edilen durumlarda doktor gerekli görürse yapılır. İşlem öncesi ve sonrası epizyotomi yapılacak bölge uyuşturulduğu için genellikle ağrı hissi olmaz.


Röportaj: H.Handan Arıkan