Genç kızların sadece %12si diyetlerinde yeterli kalsiyum almaktadır. Kalsiyum kemik gücü için almanız gereken bir mineraldir. Vücutta ayrıca birçok önemli fonksiyonda da görev yapmaktadır.

Kanın pıhtılaşması, sinir ve kasların düzgün fonksiyonunda rol oynar. Yeterli kalsiyum alımı kemik erimesi, yüksek tansiyon, barsak kanseri ve kardiovasküler hastalık riskini azaltır. Kızlarda özellikle 11-15 yaşlar arasında kemikler hızla gelişir ve ileriki dönemde iskeletin güçlü olması için kalsiyum depolar. Neredeyse kemiklerin yarısı bu dönemde oluşmaktadır. Bu dönemde yeterli kalsiyumun diyetle alınması önemlidir aksi taktirde vücut kalsiyumu kemiklerden alır ve bu da kemiklerde ileri dönemlerde zayıf ve kırılmaya müsait kemiklerin olmasına yol açar.

Kemik erimesi nedir?

Kemik erimesi yavaş gelişen bir kemik hastalığıdır. Genetik yatkınlık ve diyette az kalsiyum olması sonucu görülür. Kemikler kolay kırılabilir. Küçük bir düşme veya basit bir günlük işte ani kemik kırıkları görülebilir. Azalmış kemik kütlesi ve mikro mimarideki hasar sonucu kemikler zayıflar.

Genetik olarak belirlenen tepe kemik kütlesi yaşamın ilk yirmi yılında birikmektedir, dolayısıyla çocukluk ve ergenlik dönemi kemik sağlığı için kritik zamanlardır. Erişkin dönemde vücudun tüm kemik kütlesinin %45’i oluşmuştur. Dolayısıyla kemik erimesine çocuk yaşta yakalanılan ancak yaşlılık döneminde görülen bir hastalık demek yanlış olmaz.
Üç ile 15 yaşındaki çocuklarda önkol kırığı olanlarda kemik yoğunluğu kırığı olmayanlara gçre %3-5 daha az tespit edilmiştir.

Dokuz ile 13 yaşları arasındaki kızlarda günlük kalsiyum alımını 728 mg’dan 1437 mg’a çıkarmak omurga kemik yoğunluğunu arttırmıştır. Onsekiz-otuzbir yaşları arasındaki kadınlarda çocukken süt tüketiminin fazla olması ile kemik kütle yoğunluğu arasında ilşki tespit edilmiştir.


Tanı nasıl konur?

Çoğunlukla kemik erimesine bağlı kırıklar bulgu vermeden olmaktadır. Tanıda ilk yapılması gereken şey kişinin yaşam şekli ve medikal öyküsüne göre riskini belirlemektir. Sonrasında kemik kütle yoğunluğu (KKY) ölçümü yapılmalıdır. Eğer düşük çıkar ise ilave testler yapılabilir.

KKY ölçümü önleyici veya tedavi edici program seçimi açısından önemlidir. Amerikan Ulusal Osteoporoz Cemiyeti şu durumlarda KKY ölçümü yapılmasını önermektedir:

1. Düşük östrojeni olan kadınlarda tedavi kararı vermek için
2. Omurga deformiteleri veya röntgende kemik erimesi olanlarda
3. Uzun süreli kortizon tedavisi kullananlarda
4. Hiperparatiroidizm hastalığı olanlarda
5. Kemik erimesi tedavisine cevabın takibinde

Risk altında mıyım?
Genetik ve çevresel faktörler kemik erimesini etkilemektedir.

1. Genetik

Kemik erimesi olan veya bu nedenle kırığı olan bir yakınınızın varlığı sizin riskinizi arttırır. İkizler ve ebeveyn-çocuk çalışmaları kemik kütlesi üzerine genetik etkiyi göstermiştir.

1. Cinsiyet

Kadınlarda erkeklere göre 4-5 kat daha fazla kemik erimesi görülür. Bundaki etken östrojen hormonunun azalmasıyla kalsiyumun kemikte tutulmasının azalması, genelde daha ufak vücut yapısı nedeniyle düşük kemik yoğunluğu ve erkeklere göre daha az kalsiyum almaları söylenebilir. Erkeklerde testosteron hormonu kemik kaybını önlemektedir.

1. Irk

Kuzey avrupa ve asya kadınları, İspanyol ve Afrika kökenli amerikalılara göre daha risk altındadırlari

1. Yaş

Hem erkekler hem de kadınlar 30’lu yaşlarda kemik kaybına başlarlar.

1. İnce, küçük kemikli yapı

Küçük yapılı kadın ve erkekler kalın kemikli bireylere göre daha risk altındadırlar. Anoreksia olan kadınlarda kemik kırığı riski yüksektir.

1. Diyet

Yeterli kalsiyum ve vitamin D alımı hayat boyu kemik erimesine bağlı kırıkları %50 azaltmaktadır. Kemik sağlığına etkili diğer mineraller fosfor, çinko, manganez, bakırdır. K ve C vitaminleri de öenmlidir.

1. Fiziksel aktivite

Çocuklukta başlayan düzenli ağırlıkla çalışma kemik sağlığına ileri yaşlar için faydalıdır. Ayrıca ağırlık kaldırmak da kemik yoğunluğunu arttırmaktadır. İleri yaş erişkinlerde düzenli düzenli fiziksel aktivite denge ve nöromuskuler fonksiyonlar için önemlidir. Egzersizin kemik üzerine etkisi egzersiz yapıldığı süre devam etmkektedir. Fiziksel aktivitenin kemik yoğunluğuna pozitif etkisi günde en az 1000 mg kalsiyum alınırsa gerçekleşir.

1. Sigara içimi

Sigara, kalsiyum emilimini azaltır, östrojen yapımını baskılar, kilo azalmasına neden olur. Sigara içenlerde kemik erimesine bağlı kırıklar sigara içmeyenlere göre daha fazladır.

1. Alkol tüketimi

Günde düzenli 60-90 cc alkol tüketenler iskeletlerinde hasar olabilir. Kalsiyum emilimi etkilenmektedir. Karaciğer fonksiyonları etkilendiğinde Vitamin D aktivitesi bozulabilir. Fazla alkol tüketimi kötü beslenmeye ve düşme epizotlarının artmasına neden olabilir.

1. Hastalık ve ilaçlar

Hipertiroidizm, diabet, kronik karaciğer hastalığı, barsakta emilim bozuklukları kemik erimesine neden olur. Kaza, ameliyat veya kronik hastalık nedeniyle uzun süre egzersiz yapamamak kemik kaybına neden olur.
Glukokortikoidler, tiroid hormonları, epilepsi ilaçları, alüminyum içeren mide ilaçları kemik kaybına neden olabilir.

Doc. Dr. Tevfik Yoldemir