Sporcularda genç yaşta görülen ani ölümler şaşırtıyor! Herkesin aklına şu soru takılıyor; beslenmelerine dikkat eden, spor yapan bu genç insanlar nasıl oluyor da aniden hayatlarını kaydedebiliyorlar? Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Tayyar Sarıoğlu, ani kalp ölümlerinin çok defa fibrilasyon denilen kalp ritmi bozukluğu ile meydana geldiğini belirtiyor.  En sık görülen nedenin ise, koroner arterlerdeki doğumsal anomaliler olduğunu söylüyor.

Genç ve sporcu bir insanın aniden hayatını kaybetmesi, herkesi şaşırtsa da, ani ölüm olarak tanımlanan bu duruma, sık rastlanıyor. Her yıl yaklaşık 100 bin kişiden birinin ani kalp nedeniyle hayatını kaybettiğini belirten Prof. Tayyar Sarıoğlu, “Bilinen kalp damar rahatsızlığı olanlarda ise bu oran 7–8 kat daha fazla görülüyor. Bu risk özellikle önceden kalp krizi geçirmiş olan, kalp kasılmasında yetersizlik bulunan veya daha önceden ciddi ritim düzensizlikleri atlatmış olan hastalarda daha belirgin bir şekilde, artıyor” diyor. Prof. Sarıoğlu, otuz yaşın üzerindeki bireylerde aterosklerozun, koroner arter tıkanmasına bağlı olarak gelişen kardiyak nedenli ani ölümlerin birincil nedeni olduğunu vurgulayarak şunları söylüyor:

“Ateroskleroz, koroner kalp damarlarında yağlanma ve kireçlenmeyle tıkanıklıklara yol açarak enfarktüs ve ani kalp durmasına neden olmaktadır. Daha nadir de olsa koroner arter spazmının ani ölümlere neden olduğu bilinmektedir.”

Sporcuların kalbi dikkatle incelenmeli

Sporcularda ani kalp ölümüne yol açan hastalıklar hakkında bilgi veren Prof. Dr. Tayyar Sarıoğlu, otuz yaşın altında ve sporcularda görülen ani ölümlerin en sık karşılaşılan nedenini,  koroner (ana) arterlerdeki (damarlar) doğumsal anomaliler olarak açıklıyor. Koroner arter anomalileri içinde en ciddi risk ise, koroner arterlerin, kalpten çıkan iki büyük damar (aorta ve pulmoner arter) arasından geçtiği durum olarak nitelendiriliyor. Bu kişilerde egzersiz sırasında koroner arterlerin anatomik dağılım anomalisi nedeni ile büyük damarlar arasında sıkışması, kalpte beslenme bozukluğuna ve ani ölümlere yol açabiliyor.  Prof. Dr. Tayyar Sarıoğlu, ani kalp ölümüne neden olan diğer hastalıkları şöyle sıralıyor: 

• Sporcularda ani ölümlere neden olan kalp hastalıklarının başında kalp kası kalınlaşması ve ana atardamar (aort) çıkışındaki darlıklar geliyor.
• Öldürücü ritim bozuklukları ile birlikte olan sağ kalp karıncığının hastalığı da ani ölüme neden olan hastalıklardan biri. 

Sporcu sağlığı testlerinde, kalbe bağlı ve ölüme neden olabilecek sebeplerin, aile hikayesi ve fizik muayeneden başlayarak bazı inceleme yöntemleri ile araştırılması büyük önem taşıyor. Bu nedenle Efor testi, O2 tüketim ölçümleri yapılarak sporcunun efor kapasitesi değerlendiriliyor. Ekokardiyografi, EBT ve Multislice Tomografi ile kalbin ve koroner arterlerin anatomik yapısını ve risk teşkil eden anomalileri önceden tespit etmek mümkün olabiliyor.

Sporcuların kalbi büyüyor ya da kalınlaşıyor!

Her insanın aile öyküsü, fiziki durumu, taşıdığı riskler, kalbinin efor kapasitesi farklı olduğundan hangi sporun kime uygun olduğunun da doğru bir şekilde tespit edilmesi gerekiyor. Çünkü yapılan sporun tipine göre değişen oranlarda olmak üzere kalpte büyüme ve kalınlaşma gelişebiliyor. Ancak bu değişimin ani ölümle ilişkisi olmadığını ve sporun bırakılmasından sonra 6 ay gibi kısa bir sürede büyük ölçüde gerilediğini söyleyen Prof. Dr. Tayyar Sarıoğlu, yapılan spora göre kalpte neler olabileceğini şöyle ifade ediyor:

• Eğer daha çok koşu, yüzme, bisiklet gibi dayanıklılık egzersizleri yapılırsa kalpte büyüme ön planda, kalınlaşma daha az oluyor.
• Halter, güreş gibi daha çok kısa ve yoğun kas gücü gerektiren egzersizler yapılırsa kalp kasında daha çok kalınlaşma, daha az büyüme karşımıza çıkıyor. 
• Bizim sporcu kalbi diye tanımladığımız durum bu yapısal değişikliklerle birlikte bazı ritim değişikliklerini de içeriyor.

Sporcu muayenesinde kalp sağlığı için neler yapılmalı?

• En başta detaylı olarak hem kişisel hem de aile öyküsünün alınması gerekir. Çünkü aileden gelen pek çok özellik, o kişide henüz bir bulgu olmasa da bize önemli bazı kalp hastalıkları hakkında bilgi verir.
• Bu bilgiler alındıktan sonra, muayene ve elektrokardiyografinin incelenmesini takiben gerekirse ekokardiyografi (kalp ultrasonu) incelemesi yapılır.
• Bu incelemelerde bir takım anormallikler saptanırsa daha ileri ritim incelemeleri ve kardiyak MR gibi görüntüleme yöntemlerine başvurulur.
• Sporcuların yılda bir kez, kalp kontrolleri mutlaka yapılmalıdır. Böyle bir değerlendirme ile sporculardaki kalbe bağlı ani ölümlerin büyük kısmı önlenir.

Ani ölümlerin başka nedenleri de var mı?

Otuz yaşın üzerindeki bireylerde ateroskleroz, koroner arter tıkanmasına bağlı olarak gelişen kardiyak nedenli ani ölümlerin birincil nedeni olarak değerlendiriliyor. Ateroskleroz, koroner kalp damarlarında yağlanma ve kireçlenmeyle tıkanıklıklara yol açarak enfarktüs ve ani kalp durmasına neden oluyor. Daha nadir de olsa koroner arter spazmının ani ölümlere neden olduğu biliniyor. Ani ölümlere neden olan diğer durumları şöyle sıralamak mümkün:

• Aşırı sıcak, aşırı nemli bir ortam ya da çok soğuk bir havada spor yapmak önceden herhangi bir problem yoksa bile ani ölümlere yol açabiliyor.
• Sporcularda ishal, kusma nedeniyle aşırı sıvı kaybedildiği, vücuttaki elektrolit dengesinin bozulduğu durumlarda da ağır fiziksel aktivite yapılırsa yine ciddi problemler yaşanabiliyor. 
• Bir diğer sebep sporcuların kullandığı doping maddeleridir.
• Aşırı alkol alımı, bazı psikiyatrik ilaçlar, bağımlılık yapan bazı uyuşturucuların kullanımı da ağır fiziksel aktivite sırasında ciddi sorunların yaşanmasına sebep olabiliyor.