Okul öncesi dönem çocuklarında gerçek olmayan ifadelere başvurdukları ara sıra rastlanır. Fakat bu noktada yalandan söz etmek güçtür. Çünkü bu yaş dilimindei çocuklar algısal bazı hatalar yapabilirler. Bunun altında yatan en önemli faktör yalanla gerçeği ayırt edememekten ve gerçeklik kavramının çocuklarda henüz gelişmemiş olmasından geçer.

Çocukların söylemiş olduğu yalanlar aldatma amacı taşımaz. Çocuklar gerçeği henüz değerlendiremediğinden ötürü çevresindeki kişilere uydurarak veya eklemeler yaparak durumu aktarabilirler. Özellikle bu dönemdeki çocuklarda abartma ve uydurma davranışı çok sık görünmektedir.

Örneğin; “Benim babamın iki tane arabası var diyen bir çocuğun arkadaşı, “Benim anemin de üç tane arabası var cevabını verdiği görülmektedir.

Ayrıca çocukların geçmişe dönük olayları hatırlamada zorlanması ve dikkat azlığı sebebiyle de gerçeğin karıştırılması mümkündür. Hayalle gerçeği ayırt edememelerinden ötürü de yalan söyleme davranışlarına rastlayabiliriz.

Eğer çocuğunuz gerekli bilişsel düzeye ulaştığı halde hayalle gerçeği ayırt etmeye başladıktan sonra gerçek dışı ifadelere başvuruyorsa, kullanıyorsa “bu davranış alışkanlık haline gelmiş” demektir.

Çocukların söylemiş olduğu yalanın birçok çeşidi vardır:

Hayal ürünü yalanlar: Çocuğun hayal kurmasından dolayı ve bunu gerçekleşmiş gibi düşünmesi sonucu söylenen cümlelerdir.

Taklit ürünü yalanlar: Tamamen ilgi çekmek ve çevresini eğlendirmek, güldürmek için söylenen cümlelerdir.

Abartarak söylenen yalanlar: Çocuğun ortama heyecan katması amacıyla ve olayları olduğundan büyüterek anlatmasına denir.

Sosyal yalanlar: Çocuklarda en yaygın olan yalan türüdür. Kapıya gelen misafirimize evde olmadığını söyleten anne ve baba bu tip yalanlarla çocuklarına zemin hazırlamış olurlar. Cep telefonumuzdan arandığınız zaman evde olduğunuz halde şuan dışarıdayım, evde yokum demek de buna örnektir.

Savunma yalanları: Çocuklara keskin sınırlar ve aşırı yasaklar konulduğunda, mükemmele zorlandığında, sık sık sorguya çekildiğinde, anne ve babanın beklentilerini karşılayamadığında, başarısızlığı karşısında affedilmediğinde çocuk kendini korumak adına söylemiş olduğu yalanlardır.

Bu durum karşısında aileler ne yapmalı

• Çocuklarınızın ilgi ve ihtiyaç gereksinimi göz önünde bulundurarak yaklaşmalısınız.
• Çocuğunuza yalancı, tembel ve haylaz etiketlerini yapıştırmamaya gayret edin.
• Çocuğunuzu aşağılamak, ona kızmak, bağırmak ve azarlamanın asla davranış düzeltmeyeceğini bilmeniz gerekir, çünkü yalan söylediği için kızılan çocuk bir dahaki sefere dayak yememek için daha çok yalan söylemeye başlayacaktır.
• Yalan kelimesini baştan kullanmamak en doğru davranıştır. Onun yerine “şaka mı yaptın?” diyebilirsiniz.
• Çocuğun neden yalan söylediğini araştırmak gereklidir.
• Söylediği yalan yüzünden kesinlikle ödüllendirilmemelidir. O anda verilen ödül yalan söyleme davranışını pekiştirir.
• Çocuğunuzu başka çocuklarla kıyaslamamalısınız.