Dünyada olduğu gibi Türkiye'de de hergeçen gün internet kullanım oranı artıyor. Bu artış, sanal tehlikeyi de beraberinde getiriyor.

İstenmeyen içerikteki mailler karşısında ne yapmalı nereye şikayet etmeliyiz, alışveriş sitelerinde bizleri bekleyen tehlike, internetteki yasal haklarımız neler? Merak edilen tüm bu soruları Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurulu (BTK) Başkanı Dr. Tayfun Acarer’e  sorduk.

Acarer, internet kullanıcılarının en çok pornografi içeren siteler nedeniyle şikayette bulunduklarını dile getirdi. 2011 yılında toplam 500 bin adet şikayet aldıklarını dile getirin BTK Başkanı Acarer, "Kişilerin, hak ihlali nedeniyle içeriğin yayından kaldırılması hakkı var" dedi.

İnternet kullanıcıları size en çok hangi şikayetler ile geliyor?

Vatandaşlarımız genel olarak pornografik içeren siteler ile kumar suçu işlendiği iddia edilen siteleri şikayet etmektedirler. Ancak ihbarlara bakıldığında, aile sorunlarından çocukların ödevlerine ilişkin, İnternet ortamına yönelik tüm sorunlarını bu hizmet aracılığıyla bizlere ulaştırmaktadırlar. Yapılan ön inceleme sonrası diğer kurum ve kuruluşları ilgilendirdiği değerlendirilen ihbarlar ilgili yerlere iletilmektedir.

"Gelen ihbarlar arasında, fuhuş ve müstehcenlik,

Atatürk’e hakaret ve çocukların cinsel istismarı yer alıyor"

Başkanlığımıza bağlı bilgi ihbar merkezinin asıl ilgi alanı, 5651 sayılı yasanın 8'inci maddesinde yer alan suçlardır. Bunun yanında vatandaşlarımız tarafından azımsanamayacak miktarda bu maddede düzenlenen katalog suçlar dışında da ihbarlar (genellikle kişisel hakaret ve terör olmak üzere hayvan dövüştürme, kontör dolandırıcılığı, sahte ilaç iddiası v.b. çok farklı konuda şikayet alınmaktadır) merkezimize iletilmektedir. İhbar yoğunluğu ile ilgili ise zaman zaman değişmekle birlikte başta fuhuş ve müstehcenlik olmak üzere Atatürk’e hakaret, çocukların cinsel istismarı şeklinde bir sıralama yapmak mümkündür.

Şimdiye kadar ne kadar ihbar alındı? Sayısal olarak bir veri var mı?

2011 yılı içerisinde vatandaşlarımızdan ve ilgili kurumlardan 207 bin 550 adet ihbar alınmıştır. Başkanlığımıza intikal eden toplam ihbar sayısı ise 500 bindir.

İnternet kullanıcıları nerelere ihbarda bulunabilir?

İhbar merkezimizin erişim bilgileri aşağıya çıkartılmıştır.

• ihbarweb.org.tr İnternet adresi,
• 0312 582 82 82 telefon numarası,
• Tüm operatörlerden kısa mesaj yolu ile 11 99 numaralı mesaj servisi,
• ihbar@ihbarweb.org.tr elektronik posta adresi. 

"Erişim engellemek, başvurduğumuz en son yoldur"

Şikayet gelen siteler hemen kapatılıyor mu?

Erişim engelleme işlemi Başkanlığımızın en son çare olarak başvurduğu yöntemlerden biridir. Yapılan bir ihbarın kategorisinin belirlenmesi, kaydedilmesi, değerlendirilmesi ve teknik analizinden sonra özdenetim çerçevesinde içeriği barındıran site ile elektronik bilgilendirme yapılır. Bu sistem aracılığıyla yaklaşık 110.000 içerik erişim engelleme işlemine kalmadan ilgili site sahipleri veya moderatorları tarafından çıkartılırmıştır. Eğer sitede irtibat adresi yok veya irtibat adresi geçerli bir adres değil ise siteyi barındıran yer sağlayıcı irtibat bilgileri üzerinden işlem yapılmaya çalışılır. İçerik ve yer sağlayıcılar ile kurulan irtibat sonunda içerik ile ilgili bir sonuç alınamaz ise 5651 sayılı Kanun kapsamında diğer işlemler gerçekleştirilmektedir.

Güvenli internet kullanımı ile ilgili Türkiye'de son durum hakkında bizleri bilgilendirebilir misiniz?

Güvenli İnternet Hizmetinin (GİH) alt yapısı erişim sağlayıcılar tarafından oluşturulmaktadır.  GİH tamamen isteğe bağlıdır ve hizmeti talep edecek aboneler, isteklerini internet servis sağlayıcılarına bildireceklerdir. Hiçbir talepte bulunmazlarsa, mevcut internetlerini kullanmaya devam edecekler ve hizmetten memnun kalmamaları durumunda Güvenli İnternet Hizmeti almayı kesebileceklerdir.

"Kişilerin, hak ihlali nedeniyle içeriğin yayından kaldırılması hakkı var"

Kişilerin istekleri ve izinleri dışında, istemediği bir sitede ya da içerikte isminin ya da fotoğrafının kullanılması durumunda, kişiler ne yapmalı, hangi yola başvurmalı?

Hakları ihlal edilen kişilere, bu ihlalleri giderebilme yöntemi ve muhatapların tespitinde faydalı olabilecek bilgi kaynakları  şunlardır: 5651 sayılı Yasa ve ilgili düzenlemeler uyarınca Başkanlığa başvurarak faaliyet belgesi almış yer sağlayıcılar ile yetkilendirilmiş olan erişim sağlayıcıların listesi, iletişim bilgileri Başkanlık İnternet adresinde (http://www.tib.gov.tr) yayınlanmaktadır. Ayrıca "http://internet.tib.gov.tr" adresinde yer alan site bilgileri sorgu sayfasından talebe konu adreslerle ilgili olarak açık kaynak bilgisi sorgusu yapılabilir ve tespit olunan ilgililerin erişim ve yer sağlayıcı olarak Başkanlık kayıtlarında yer alıp almadığı yine "http://www.tib.gov.tr" adresinden sorgulanmak suretiyle kayıtlı olanların iletişim bilgilerine de buradan ulaşılabilir. 

5651 Sayılı yasa ne gibi haklar getiriyor?

5651 sayılı kanunun 9. maddesinde, internet ortamında yapılan yayındaki içerik dolayısıyla hakları ihlal edilen kişilere içeriğin yayından çıkarılmasını talep etme hakkı düzenlenmiştir. Burada hakkı ihlal edilen kimse, içeriğin çıkarılmasını talep ederken hazırladığı cevap metninin söz konusu İnternet sitesinde yayınlanmasını isteyebilir. Başka bir ifadeyle, 9. madde hakları ihlal edilen kişilere, bu ihlalleri giderebilme olanağı sağlamıştır. Benzer düzenleme, 5187 sayılı Basın Kanunun 14. maddesinde "Düzeltme ve cevap" başlığı altında yer almaktadır.

Hakları ihlal edilen kişiler nasıl başvuruda bulunuyor?

9. madde, İnternet ortamında yayınlanan bir içerik nedeniyle hakları ihlale uğrayanlar açısından iki aşamalı başvuru usulü öngörmüştür. Bunlardan ilki, birinci fıkrada belirtilen başvuru usulüdür. İkincisi ise, birinci fıkradaki başvurunun neticesiz kalması hâlinde gidilecek yargı yoludur.

Nedir bu 9. maddenin getirdikleri? 

(1)İçerik nedeniyle hakları ihlâl edildiğini iddia eden kişi, içerik sağlayıcısına, buna ulaşamaması halinde yer sağlayıcısına başvurarak kendisine ilişkin içeriğin yayından çıkarılmasını ve yayındaki kapsamından fazla olmamak üzere hazırladığı cevabı bir hafta süreyle internet ortamında yayımlanmasını isteyebilir. İçerik veya yer sağlayıcı kendisine ulaştığı tarihten itibaren iki gün içinde, talebi yerine getirir. Bu süre zarfında talep yerine getirilmediği takdirde reddedilmiş sayılır.

İnternet ortamında yapılan bir yayın dolayısıyla hakkı ihlal edilen kimse, öncelikle internet sitesinin içerik sağlayıcısına (content provider) başvuru yapmalıdır.

İçerik sağlayıcı kanunun tanımlar başlıklı 2. maddesinin f bendinde; "İnternet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve sağlayan gerçek veya tüzel kişiler" olarak tanımlanmıştır. Buradan hareketle gerek gerçek kişilerin gerekse dernek, şirket vakıf gibi tüzel kişilerin bu faaliyette bulunabileceği söylenebilir.

Haber siteleri, gazetelerin internet siteleri içerik sağlayıcılara örnek olarak verilebilir.

Maddede yalnızca içerik sağlayıcıya başvuru yapılacağı belirtilmiş, bunun usulü hakkında herhangi bir bilgi verilmemiştir.

"Yayından kaldırılmayan istenmeyen içeriklere mahkeme yolu"

(2) Talebin reddedilmiş sayılması halinde, kişi onbeş gün içinde yerleşim yeri sulh ceza mahkemesine başvurarak, içeriğin yayından çıkarılmasına ve yayındaki kapsamından fazla olmamak üzere hazırladığı cevabın bir hafta süreyle internet ortamında yayımlanmasına karar verilmesini isteyebilir.

Sulh ceza hâkimi bu talebi üç gün içinde duruşma yapmaksızın karara bağlar.

Sulh ceza hâkiminin kararına karşı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre itiraz yoluna gidilebilir.

 Yer sağlayıcı veya içerik sağlayıcı iki gün içinde kaldırma talebini yerine getirmediği takdirde kişi 15 gün içinde yerleşim yeri sulh ceza mahkemesine başvurarak içeriğin yayından kaldırılmasını talep edebilir. Kişi mahkemeye başvuru yaparken içeriğin kaldırılması yanında hazırlamış olduğu cevap metninin de yayınlanmasını isteyebilir. Konu, sulh ceza mahkemesine geldikten sonra hakim üç gün içinde konuyla ilgili karar verir. Bu karara karşı Ceza Muhakemesi Kanunu 268. vd. maddeleri çerçevesinde itiraz edilebilir.  

(3) Sulh ceza hâkiminin kesinleşen kararının, birinci fıkraya göre yapılan başvuruyu yerine getirmeyen içerik veya yer sağlayıcısına tebliğinden itibaren iki gün içinde içerik yayından çıkarılarak hazırlanan cevabın yayımlanmasına başlanır.

Mahkeme karar verdikten sonra karar içerik veya yer sağlayıcıya tebliğ edilir. Bu fıkraya göre; tebliğden itibaren iki gün içinde söz konusu içerik kaldırılır ve davacının hazırladığı cevap metni internet sayfasında yayınlanır.

"İstenmeyen içerik ile ilgili 6 aydan iki yıla kadar hapis cezası"

(4) Sulh ceza hâkiminin kararını bu maddede belirtilen şartlara uygun olarak ve süresinde yerine getirmeyen sorumlu kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. İçerik veya yer sağlayıcının tüzel kişi olması halinde, bu fıkra hükmü yayın sorumlusu hakkında uygulanır.

Bu fıkrada, mahkeme kararını yerine getirmeyen içerik veya yer sağlayıcısının maruz kalacağı cezai yaptırım düzenlenmiştir. Buna göre uygulanacak yaptırım, altı ay ile iki yıl arası hapis cezasıdır. İçerik veya yer sağlayıcı tüzel kişi olduğu takdirde bu yaptırım yayın sorumlusu hakkında uygulanır.

Peki kişiler içerik sağlayıcıya nasıl ulaşabilir?

Genellikle, internet sitelerinde "iletişim", "künye" gibi başlıklar bulunmaktadır. Buradaki iletişim bilgilerinden içerik sağlayıcıya ulaşmak mümkün olabilir. Eğer bir haber sitesi söz konusu ise muhatap olarak "editör", "genel yayın yönetmeni" gibi sıfatlara sahip olan kişiyle iletişim sağlanmalıdır. 

Kişi, içerik sağlayıcıya ulaşamadığı takdirde aynı taleple yer sağlayıcıya (hosting provider)  başvurmalıdır. Yer sağlayıcı, kanunun tanımlar başlıklı 2. maddesinin m bendinde; "Hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel kişiler" olarak tanımlanmıştır. Yer sağlayıcı, teknik olarak internet ortamında yayın yapılmasına imkan sağlar.

İçerik veya yer sağlayıcıya, mektup, iadeli taahhütlü posta, acele posta servisi, noterden ihtar çekme yoluyla ulaşılabilir. Ancak, her ne kadar mevzuatımızda yer almasa da İnternetin doğası gereği e-mail yoluyla da içerik veya yer sağlayıcıya ulaşılabilmelidir. 

"İnternetten ödeme yaparken https:// yazdığından emin olunmalıdır."

İnternetten alışveriş yapmak ne kadar güvenli? Bu konuda ne gibi tavsiyelerde bulunursunuz?

Hayatımızın her alanında çok yoğun olarak kullanmaya başladığımız İnternet sayesinde evimizden çıkmadan birçok işimizi halledebiliyoruz. Peki, hayatımızın bu kadar içinde olan İnterneti kullanırken gerçek hayattaki kadar dikkatli oluyor muyuz? Maalesef, hayır. Her geçen gün artan oranlarda karşılaştığımız haberlerde internet üzerinden mağdur edilen insanların hikâyelerini okuyoruz. Özellikle İnternet üzerinden alışveriş yaparken dikkat etmemiz gereken belli başlı hususları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Öncelikle bilgisayarımızın ve İnternet bağlantımızın güvenliğini sağlamamız gerekir. Özellikle güncel bir antivirüs ve İnternet koruma programımızın olduğundan emin olmalıyız. Bunun yanı sıra İnternet bağlantımızın herkese açık olmaması gerekir. 
• Online alışveriş sitelerinin geçerli bir güvenlik sertifikasının olup olmadığı kontrol edilmeli, kişisel verilerin verildiği ödeme ekranlarında https:// yazdığından emin olunmalıdır.
• İnternet ortamında kişisel bilgilerin paylaşılması her zaman risklidir. Bu yüzden herhangi bir özel bilgi paylaşılmadan önce bir kere daha düşünülmelidir. 
• E-posta adresinize bilgi ve isteğiniz dışında gelen maillere karşı şüpheyle yaklaşılması gerekir. Çünkü bunlar spam niteliğinde ve virüs, truva atı (trojan), solucan (worm) gibi zararlı uygulamalar içeren mailler olabilir. Örneğin Müjde! Kol saati ya da telefon kazandınız gibi mesajlara kesinlikle itimat etmemeli ve bunları hemen silmelisiniz.    
• Çok bilindik ve güvenilir olduğunu düşündüğünüz web sitelerine girerken dahi dikkat etmeniz gerekenler bulunmaktadır. Sık kullan banka ya da alışveriş sitelerinin taklitleri yapılarak, kişilerin kredi kartı bilgileri kopyalanmaktadır. Bu yüzden girmek istediğiniz siteyi arama motorundan değil bizzat adres satırına kendiniz yazarak bulmalısınız.