Çocuk Hastalıkları ve Sağlığı Uzmanı Prof. Dr. Hilal Mocan, hem zamanında doğan bebeklerde hem de prematüre bebeklerde sık rastlanan fizyolojik sarılığa ilişkin Anne Boyutu okurlarını bilgilendirdi.

“Fizyolojik sarılık, yenidoğan bebeklerin hemen hemen tamamında görülen bir durumdur. Anneyle bebek arasında kan grubu uygunsuzluğu veya Rh uygunsuzluğu olmadan bütün bebeklerde görülebilir. Bu, bebeğin, karaciğerinin bilirübin denen maddeyi bağırsaktan atma döneminin gelişmesiyle ilgili bir durumdur.”

Normal bebekler, prematüre bebekler

“Normal zamanında normal ağırlıkta doğan bir bebekte sarılık yapan madde ilk 4 ila 7 gün arasında yüksektir; prematürelerde bu süre 10 güne kadar uzayabilir. Sarılık yapan madde, yüksek seviyelere çıktığı zaman bu maddenin sinir sisteminde, beyinde birtakım istenmeyen etkilere ve hararete yol açabileceği bilindiği için sarılıklı bebekleri yakından takip etmek gerekir. Fizyolojik yenidoğan sarılığı görüntü olarak hayati 24 saatinden sonra ortaya çıkar. Bir bebeğin cildi ve gözünün beyaz kısmı sararmışsa, bu sarılık yapan maddenin değerinin 5’in üzerinde olduğu düşüncesini akla getirmektedir.

Aslında bu sarılık yapan madde, bebek daha doğmadan önce 2 düzeyindedir; ancak anneyle bebek arasındaki plasenta kanalıyla temizlendiği için bebeğe zarar vermemektedir. Bebek doğduktan ilk 24 saatten sonra bebeğin sarılığı gittikçe yükselmeye başlar ve 3. gün civarında tepe noktayı bulur ve aşağı yukarı 3-4 gün sonra da normal değerine inmektedir.”

10. Gün Hastalığı

“Prematüre bir bebekte ise bu yükselme daha geç bir zamanda ortaya çıkar ve 10. gününde en yüksek düzeye çıkar. Prematüre bebeklerde buna biz 10. Gün Hastalığı da denir.

Bilirübinin yükselme hızı fizyolojik yenidoğan sarılığında günde 5’i geçmemelidir. Eğer normal yenidoğan bir bebekte 12-13 değerinin üzerinde, prematüre bebekte 15’in üzerinde bilirübin değeri varsa o zaman bu bebeklere ışık tedavisi veya fototerapi dediğimiz bir yöntem uygulanmakta ve bu yöntemle bebeğin sarılığı düşürülebilmektedir.”

Işık tedavisi, fototerapi

“Eğer bebeğin sarılık yapan maddesi bilirübin değeri – eskiden 20’ydi sınır, şimdiki görüşlere göre 25 ve üzeri söz konusu – 5 ve üzerine çıkmış ise (kilosu iyi olan bir bebekte) bu bebekte kan değişimi söz konusu olabilir. Neyse ki fototerapi dediğimiz ışık tedavisiyle artık bebeklerde kan değişimine gereksinim olmamaktadır.

Normal bir yenidoğanda 10. günde kan-beyin bariyerinin oluştuğunu biliyoruz. Dolayısıyla bebekte 10. günden sonra sarılık yapan maddenin çok özel durumlar dışında beyin harabiyeti yapmadığını da bilmekteyiz. Ancak gözden kaçırılan ve yüksek seyreden bilirübin düzeyleri yani sarılık yapan maddenin aşırı yükselmeleri daha sonraki dönemde bebekte birtakım santral sinir sistemi hasarlarına, dişlerde sarı lekelenmelere veya çarpık dişin olmasına ya da bebekte bazı istenmeyen hızlı hareketlerin olmasına neden olabilir. Dolayısıyla yakın takibi gerekmektedir.”

Bilirübin düzeyinin yükselmesine neler neden olabilir?

Annenin diyabetik olması, bebeğin prematüre olması, başka bir kardeşte uzamış sarılık hikâyesinin olması, göbek kordonunun geç kesilmesi, doğum sırasında bebeğe forseps ve vakum uygulanması da bebekte fizyolojik yenidoğan sarılığın uzamasına ve bilirübin düzeyinin yükselmesine neden olabilir.

Bebeğin sarılığı, sarılık yapan maddesi çok hızlı yükselmekteyse ve bebek hastane ortamındaysa, o zaman bebek odalarında bazen anne sütü yeterli olmayan bebeklere formüla gıdalarla destek yapılmaktadır; çünkü erken beslenme ve yeterli beslenme yeni doğan bir bebekte sarılığı vücuttan attıran mekanizmayı daha iyi bir şekilde hızlandırmaktadır. Bazı bebeklerde fizyolojik sarılık uzayabilir, bu uzamış fizyolojik sarılık 4 hafta-8 hafta kadar normalden yüksek bilirübin değerleriyle karakterizedir. Uzamış sarılıklarda doktorla mutlaka temas etmek gerekir, hem normal bilirübin düzeyi hem de bağlanmış bilirübin düzeyi bakılmalı. Gerekirse karaciğer fonksiyon testleri, karaciğerin ultrasonografik görüntüsüne bakılmalı ve bebek daha yakından takip edilmelidir.