Yumurtalıklarda doğurgan yaşlarda daha sık olmak üzere, her yaşta ve menopoz döneminde de kistler ortaya çıkabilir. Çocukluk çağı ve adolesan yaşlarda (13-19) da yumurtalık kaynaklı kistler görülebilir ve çocukluk çağında görülenlerin kötü huylu olma ihtimali yüksektir. Kistler içi su veya sıvı dolu (kan, iltihap) kitlelerdir. Vücutta birçok organda görülebilirler, yumurtalık ve meme en sık görülen organlardır.

Dokularda bu tip kistlerde en önemli konu kötü huylu (kanser) olup olmadığı veya kötü huyluluk riskinin ne olduğudur. Bu konuda ultrasonla kistin görüntüsü, Doppler denen kan akım değerleri ve tümör belirteç denilen kan testleri yardımcı olur. Ancak tanı kistin çıkarılıp, patolog tarafından incelenmesi ile anlaşılır.

Her saptanan kistte hemen tedavi gerekmez. Kist büyüklüğü 5 cm ve üzeri ise, takipteki kistlerde büyüme  varsa, tedaviye rağmen kaybolmamışsa ve şikayete yol açıyorsa, ağrı, adet düzensizliği, idrar ve dışkılama sorunlarına yol açıyorsa, çocuk isteği sebebi ile tedavi yapılıyorsa, kanser süphesi taşıyorsa tedavi etmek gerekir.

Tedavi nasıl olmalıdır?

Aciliyete göre değişir. Kist karın boşluğu içine kanamış veya patlamışsa, kendi etrafında dönüp burulmuş  ve dayanılmaz ağrılara sebep oluyorsa beklemeden acilen ameliyat gerekir. Böyle bir durum yoksa ama kanser şüphesi uyandıran sonuçlar elde edilmişse vakit geçirmeden ilaç (kemoterapi) veya ameliyat tedavisi yapılmalıdır. Bu tür durumlar söz konusu değilse, öncelikle ilaç tedavisi uygulanır. En etkili tedavi
yaklaşımlarının başında, doğum kontrol hapları etkisi olan ilaçlar gelir. Ortalama 2 adet süresi (2 ay)  kullanılır, kistin kaybolup kaybolmadığına, küçülme veya büyüme durumuna bakılır, sonuca göre tedaviye devam veya ameliyata karar verilir, veya belli bir boyuta küçülmüşse ilaç verilmeden takip edilebilir.

İlaç tedavisinde diğer bir yaklaşım analog denilen yumurtalıklardan üretilen hormonların üretiminin engellenmesidir. Bu ilacı alanlarda, ilacın kullanıldığı sürece geçici bir menopoz tablosu ortaya çıkar, ilaç bırakıldıktan sonra düzelir. Bu tedavi özellikle endometriozise bağlı endometriomalarda (çikolata kistleri) uygulanır.

Ameliyata karar verildiğinde kişinin yaşı, evli olup olmaması, evliyse çocuk sahibi olup olmaması, çocuk sahibi olma isteğindeki aile yaklaşımı ve kişinin menopozda olup olmamasına göre tedavi planlanır. Genç ve doğurgan yaş grubunda fertilite koruyucu cerrahi veya organ koruyucu cerrahi tedavi yaklaşımı esastır.

Yani sadece kistin alınıp yumurtalığın bırakıldığı, organın korunduğu bir cerrahi yöntem uygulanır. Gerek görülürse hastanın ameliyatı devam ederken, çıkarılan kist ve dokular patolog tarafından tetkiki edilir (frozen section yöntemi ile), kanser olup olmadığı saptanır ve ameliyat tedavisi patoloji sonucuna göre şekillendirilir. Ameliyat yöntemi ile tedaviye karar verildiğinde, şartlar uygun olduğu sürece tercih edilen yöntem laparoskopik cerrahidir. Laparoskopinin uygun olmadığı durumlarda klasik açık ameliyat yöntemi ile tedavi yapılır.

Diğer bir yaklaşım, kanser şüphesi olmayan kistlerde karından veya vaginal yoldan girilerek kistin boşaltılması, bazılarında da içine antibiotik, alkol veya antineoplastik madde verilerek tekrar kist oluşum riskinin engellenmesi amaçlanır veya bu tip bir işlem sonrası analoğ ya da doğum kontrol ilacı verilebilir.

Sağlıkla kalınız.

Prof.Dr.Aktuğ Ertekin