"Oğlum hırsızlık yapıyor"

Halis’in Babası: Merhaba Onur Bey. Ben bir bilgisayar firmasında çalışan bir mühendisim. İyi kazanıyorum. Bunun için oğlum Halis’e ihtiyacından çok daha fazla harçlık bırakabiliyorum. Buna rağmen henüz 8 yaşında olan oğlumun hırsızlık yaptığına şahitlik ettim. Önceleri sadece cüzdanımdan ve annesinin çantasından habersiz para alıyordu. Daha sonra ise misafirliğe gittiğimiz evlerden de küçük küçük eşyaları çaldığını gördük. Ne yapmalıyız? Halis’e birçok kere hırsızlık kötü diye anlattım. Birinden bir şeyi habersiz almak bile hırsızlıktır dedim. Ama hala devam ediyor. Çözüm önerilerinizi bekliyorum saygılarımla. 

Merhaba Halis’in babası, oğlunuzun çalma davranışı sizi oldukça kaygılandırmış gibi gözüküyor. Bana aktardığınız kısıtlı bilgi ile oğlunuzun bu davranışının nedenlerini belirleyebilmek oldukça güç görünüyor. Ancak bunu belirlemek için kendinize sormanız gereken bazı sorular olabileceğini düşünüyorum. Oğlunuza yeterli harçlık verip vermediğinizi ve verdiğiniz bu harçlıkla oğlunuzun temel ihtiyaçlarını karşılayıp karşılayamadığını düşünmenizde yarar var.Bundan başka, çocuğunuzun içinde bulunduğu aile, okul gibi sosyal ortamlarda, kendisine özdeşim kurmak için seçtiği, benzer davranışları sergileyen kişiler olabilir mi, bunları gözden geçirmenizi öneririm. Oğlunuz bu kişilere iyi görünmek, onlara yaranmak için böylesi bir davranış sergiliyor olabilir. Bazen çocuklar, güç göstermek ve kendilerini bu yolla iyi hissetmek için çalma davranışını sergileyebilirler. Ayrıca, otorite tutumlarınız üzerine de düşünmeniz iyi olacaktır. Bazen çocuklar, çok sert anne-baba otorite tutumlarına karşı tepki olarak, intikam almak için çalabilirler. Oğlunuzun duygusal ihtiyaçlarının ihmal edilip edilmediği de önemli bir odak noktası olabilir. Oğlunuza bakım veren kişiler, siz de dahil, oğlunuzun duygularını kapsayacak şekilde ona yeterli ilgi ve sevgiyi gösterdiğinize emin misiniz? Bütün bunların dışında oğlunuzu strese sokan, ve benim tahmin edemeyeceğim pek çok sebep var olabilir ve belki de ancak profesyonel yardım alarak bunları belirlemek mümkün olacaktır. Çalma davranışı karşısında oldukça hayal kırıklığına kapılmış olduğunuzu anlıyorum, ancak oğlunuzu kesinlikle ona fiziksel şiddet uygulayarak cezalandırmayın. Oğlunuzun bu olumsuz davranışını, onun tüm hayatına genelleyerek, onu damgalamayın. Yani size üzen çalma davranışı ise, sadece bu davranışını eleştirin. İlk adım, oğlunuzun çaldığı eşyayı geri vermesini, her seferinde, sağlamanızdır. Bunu yaparken ondan eşyasını çaldığı kişiden özür dilemesini mutlaka isteyin. Eğer çalınan eşya yerine konulamıyorsa, bunun bedelini oğlunuzun harçlığından kesmelisiniz, ancak asla onu tamamen harçlıksız bırakmayın. Oğlunuza kendi davranışlarınızla örnek olduğunuzunu unutmayın ve onda mülkiyet fikrini geliştirmeye özen gösterin. İhtiyacı olduğunda, kendisine ait olmayan bir eşyayı başkasından nasıl ödünç alabileceğini de ona anlatmanız iyi olur. Böylece başkalarının mülküne değer vermeyi öğrenmeye başlayacaktır. Oğlunuzu anlamaya ve çalarken aklından neler geçtiğini öğrenmeye, onunla iletişim kurmaya çalışın. Bütün bunlara rağmen, oğlunuzun olumsuz davranışı devam ederse, bir çocuk psikoloğundan profesyonel yardım almanız gerekir.

***

Kemal – Hatice: Onur Bey Merhaba. Kızımız 14 yaşında ama buna rağmen aşırı derecede utangaç. Neredeyse hiç dışarı çıkmıyor. Bakkala giderken bile sıkılganlık yapıyor. Haftasonları hep evde. Hiç arkadaşı yok. Bizimle konuşurken bile yüzümüze uzun bir süre bakamıyor. Çok utangaç, çok ürkek… Bu zamanla geçer mi? Yoksa düzelmesi için yardım almalı mıyız? 

Merhaba Kemal-Hatice, kızınızın içe dönük olmasının ve sıkılganlığının, kendisine özel pek çok sebebi olabilir. İçe dönüklük, izolasyon, sosyal çekilme vs., pek çok psikolojik ve/veya psikiyatrik durumun belirtisi olabilir. Bunların tek bir duruma işaret ettiğini söylemek güç. Kızının yaşadığı bu sorunun, bir ruh sağlığı profesyoneli tarafından ele alınması gerektiğini düşünüyorum. Size önerim, en kısa sürede bir psikiyatrdan randevu almanız yönünde olacaktır. Maddi olanaklarınız kısıtlı ise, eğer varsa bulunduğunuz şehirdeki üniversite hastanesine, yoksa herhangi bir devlet hastanesinin psikiyatrına başvurabilirsiniz.

***

Nahil Büyükdere: Merhaba Onur Bey. Ben emekli bir sağlık memuruyum. Dövmenin zararlarını biliyorum ve bunu her fırsatta oğluma anlatıyorum. Ama oğlum, dövme yaptırmakta ısrarlı. Onu nasıl vazgeçirebilirim? Dövme yaptırmasını kesinlikle istemiyorum. 

Merhaba Nahil Büyükdere, keşke bu soruyu sorarken oğlunuzun yaşını da bildirmiş olsaydınız, ancak ben oğlunuzun henüz ergen olduğunu varsayarak sorunuza cevap vereceğim. Eğer, yetişkin ise, kendi bedeni ile ilgili kararına saygı duymanızı öneririm. Bilindiği kadarıyla, dövme bir çeşit kalıcı ya da yarı kalıcı beden değişikliğidir. Her ne kadar 5000 yıllık bir geçmişi olsa da, dövme yaptırmak, modern toplumlarda, 90lı yıllara dek, çeşitli alt-kültürlerin bir başkaldırı davranışı olarak yorumlanıyordu. Öte yandan, son yıllarda dövme, bütün sosyal sınıflar ve çeşitli kültürler tarafından yaygın olarak kullanılan, oldukça popüler bit tür kendini ifade etme aracına dönüşmüştür diyebiliriz. Ergenlerin dövme yaptırmak istemesinin pek çok nedeni olabilir. Bunlardan ilki, dövmenin, moda bir beden süsleme yöntemi olması ve sanatsal açıdan hoşa gitmesidir. Bazense, ergenler, kendi kimliklerini yaratmak ve sürdürmek için, dövme yaptırmak isteyebilirler. Nasıl göründüklerini kontrol edebilmek, kimliklerini oluşturmak için ideal bir yöntem gibi gözükebilir. Kimlik yaratma kaygısı, ergenler için, en güçlü dövme yaptırma motivasyonlarından biridir demek yanlış olmaz. Öte yandan, bazen, bedeninin sınrılarını tanımak, fiziksel gücünü test etmek, kişisel sınırlarını aşmak gibi motivasyonlar da dövme yaptırma arzusunun ardında yatabilir. Hatta bazen dövme, kişinin kendisine karşı duyduğu öfke ve saldırganlığın bir işareti de olabilir. Dövme yaptıran kişiler incelendiğinde, belirli bir guruba ait olmak için dövme yaptırmış olmaları da sık rastlanan bir durumdur. Ayrıca, ergenler, ailelerini ve toplumu protesto etmek için de dövme yaptırma yoluna gidebilirler. Dövmenin sağlık yönünden ve ruhsal yönden zararlı olduğunu düşündüğünüzü ve oğlunuz adına kaygılandığınızı görüyorum. Size önerim, oğlunuzun dövme yaptırmak istemesinin ardında yatan sebebi anlamaya çalışmanız. Belki de kesinlikle karşı olduğunuzu çok sert bir şekilde ifade ederek, oğlunuzun protesto etme ve kendi kimliğini oluşturma arzusunu körüklüyorsunuzdur, ne dersiniz?   

***

Erken Evlilik: Merhaba Onur Bey. Oğlum, henüz 16 yaşında ama okuldan bir çocukla evlenmek istiyor. Evlenemezlerse kızın babasının ailesini başka bir şehre götüreceğini söylüyor. Bu yaz sonuna kadar onu evlendirmezsek evden kaçmakla, intihar etmekle tehdit ediyor bizi. Ben ve eşim ise oğlumuz daha çok küçük olduğu için böyle bir şey kesinlikle karşı çıkıyoruz. Ama oğlumuzun tehditlerinin de gerçekleşmesinden korkuyoruz. Lütfen yardımcı olun. Saygılarımla. 

Merhaba Erken Evlilik,

Oldukça zorlu bir ailevi kriz ile karşı karşıya olduğunuzu anlıyorum. Ergenlik, yetişkin yaşantısına duyulan merakın ve arzunun oldukça yüksek olduğu bir dönemdir. Henüz 16 yaşında olan oğlunuzun evlenmek istemesinin ardında, oğlunuzun aile içinde gelişimsel olarak deneyimlediği pek çok faktör olabilir. Bunları profesyonel yardım alarak kavramaya çalışmanızı öneririm. Öte yandan, oğlunuzun cinselliğe karşı duyguğu merakı, ona cinsel eğitim vererek destekleyip, desteklemediğiniz üzerine düşünmelisiniz. Bu evlilik planının ardında, cinsellikle ilişkili bir motivasyon olup olmadığını araştırmaya çalışın. Ayrıca, bir ergen erkek çocuğu için için kız arkadaşını kaybetmek ya da ondan ayrılmak, çoğuzaman,  onun iç dünyasında dünyanın sonunun gelmesiyle eşdeğer olacaktır. Tehditlerin sizi çok korkuttuğunu tahmin ediyorum; ancak bu durumda oğlunuzla empati kurmaya çalışmayı ihmal etmemelisiniz. Yaşayacağı muhtemel kaybı, dünyanın sonu olarak gören bir ergen için, evden kaçmak ya da ölmeyi düşünmek yaşadığı duygunun şiddetiyle orantılıdır. Durumu sert bir şekilde, yasaklarla, tehditlerle kontrol almaya çalışmanız, tehditlerle karşılaşmanıza sebep olacaktır. Oğlunuzun kız arkadaşıyla, sağlıklı bir ortamda, görüşüp, ilişki kurmasını desteklerseniz, bu tutumunuz aldıkları radikal kararları yatışabilir. Oğlunuzun kız arkadaşının ailesi ile de iletişim kurmaya çalışın ve iş birliği yaparak, ergen çocuklarınızın, ergen gibi bir flört yaşaması için onları desteklemeyi deneyin.